Sun'iy yo'ldosh aloqasi statsionar va mobil bo'lishi mumkin bo'lgan er stantsiyalari o'rtasida amalga
oshiriladi. Sun'iy yo'ldosh aloqasi - takrorlagichni juda baland balandlikda (yuzlab dan o'n minglab
kilometrgacha) joylashtirish orqali an'anaviy radiorele aloqasining rivojlanishi. Bu holda uning
ko'rinadigan zonasi Yerning deyarli yarmi bo'lganligi sababli, takrorlagichlar zanjiriga ehtiyoj
qolmaydi. Sun'iy yo'ldosh orqali uzatish uchun signal modulyatsiya qilinishi kerak. Modulyatsiya yer
stantsiyasida amalga oshiriladi. Modulyatsiyalangan signal kuchaytiriladi,
kerakli chastotaga
o'tkaziladi va uzatuvchi antennaga beriladi.
Tadqiqotning dastlabki yillarida radio signalning oddiy reflektori bo'lgan (ko'pincha metall yoki
polimer sfera, metall purkalgan) bo'lgan passiv sun'iy yo'ldosh takrorlagichlari ishlatilgan, ular
bortda hech qanday uzatish va qabul qilish uskunasini olib yurmagan. Bunday sun'iy yo'ldoshlar
keng tarqalmagan. Barcha zamonaviy aloqa sun'iy yo'ldoshlari faol. Faol takrorlagichlar signalni
qabul qilish, qayta ishlash, kuchaytirish va qayta uzatish uchun elektron uskunalar bilan
jihozlangan. Sun'iy yo'ldosh takrorlagichlari qayta tiklanmaydigan va qayta tiklanadigan bo'lishi
mumkin.
Qayta tiklanmaydigan sun'iy yo'ldosh bir er stantsiyasidan
signal qabul qilib, uni boshqa
chastotaga o'tkazadi, kuchaytiradi va boshqa er stantsiyasiga uzatadi. Sun'iy yo'ldosh ushbu
operatsiyalarni bajaradigan bir nechta mustaqil kanallardan foydalanishi mumkin, ularning har biri
spektrning ma'lum bir qismi bilan ishlaydi (bu ishlov berish kanallari transponderlar deb ataladi).
Qayta tiklanadigan sun'iy yo'ldosh qabul qilingan signalni demodulyatsiya qiladi va uni qayta
modulyatsiya qiladi. Natijada, xatolarni tuzatish ikki marta amalga oshiriladi: sun'iy yo'ldoshda va
qabul qiluvchi er stantsiyasida. Ushbu usulning nochorligi murakkablik (va shuning uchun sun'iy
yo'ldoshning ancha yuqori narxi), shuningdek, signal uzatish kechikishining ortishi.
2. Aloqa sun’iy yo‘ldoshlarining
orbitalari
Sun'iy yo'ldosh transponderlari joylashgan orbitalar uch sinfga bo'linadi:
1 - ekvatorial, 2 - qiya, 3 - qutbli
Ekvator orbitasining muhim turi hisoblanadi
geostatsionar orbita, unda sun'iy yo'ldosh Yerning
aylanish yo'nalishiga to'g'ri keladigan yo'nalishda, Yerning burchak tezligiga teng burchak tezligi
bilan aylanadi. Geostatsionar orbitaning
yaqqol afzalligi shundaki, xizmat ko'rsatish sohasidagi
qabul qiluvchi sun'iy yo'ldoshni doimo "ko'radi". Biroq, faqat bitta geostatsionar orbita mavjud va
unga barcha sun'iy yo'ldoshlarni chiqarish mumkin emas. Uning yana bir kamchiligi uning
balandligi va shuning uchun sun'iy yo'ldoshni orbitaga chiqarishning yuqori narxidir. Bundan
tashqari, geostatsionar orbitadagi sun'iy yo'ldosh qutb aylanasidagi er stantsiyalariga xizmat qila
olmaydi.
Eğimli orbita ushbu muammolarni hal qilishga imkon beradi, ammo sun'iy yo'ldoshning
yerdagi
kuzatuvchiga nisbatan harakati tufayli aloqaga kechayu kunduz kirishni ta'minlash uchun kamida
uchta sun'iy yo'ldoshni bitta orbitaga chiqarish kerak.
Polar orbita- obliquening cheklovchi holati.
Eğimli orbitalardan foydalanganda, er stantsiyalari antennani sun'iy yo'ldoshga qaratadigan
kuzatuv tizimlari bilan jihozlangan. Geostatsionar orbitadagi sun'iy yo'ldoshlar bilan ishlaydigan
stansiyalar, odatda, ideal geostatsionar orbitadan og'ishlarni qoplash uchun bunday tizimlar bilan
jihozlangan. Istisno - bu sun'iy yo'ldosh televideniesini qabul qilish
uchun ishlatiladigan kichik
antennalar: ularning radiatsiya sxemasi etarlicha keng, shuning uchun ular ideal nuqta yaqinida
sun'iy yo'ldosh tebranishlarini sezmaydilar. Ko'pgina mobil sun'iy yo'ldosh aloqa tizimlarining o'ziga
xos xususiyati terminal antennasining kichik o'lchamidir, bu signalni qabul qilishni qiyinlashtiradi.
3. Sun'iy yo'ldosh aloqa xizmatlarini tashkil etishning tipik sxemasi
sun'iy yo'ldosh segmenti operatori sun'iy yo'ldosh ishlab chiqaruvchilardan biriga sun'iy yo'ldosh
ishlab chiqarishga buyurtma berib, o'z hisobidan aloqa sun'iy yo'ldoshini yaratadi va uni ishga
tushirish va texnik xizmat ko'rsatishni amalga oshiradi. Sun'iy yo'ldosh
orbitaga chiqarilgandan
so'ng, sun'iy yo'ldosh segmenti operatori sun'iy yo'ldosh aloqasi xizmatlarini ko'rsatuvchi
kompaniyalarga releyli sun'iy yo'ldoshning chastota resursini ijaraga berish xizmatlarini
ko'rsatishni boshlaydi.
sun'iy yo'ldosh aloqasi operatori sun'iy yo'ldosh segmenti operatori bilan aloqa sun'iy
yo'ldoshidagi quvvatlardan katta xizmat ko'rsatish zonasiga ega repetitor sifatida foydalanish
(ijaraga) to'g'risida shartnoma tuzadi. Sun'iy yo'ldosh aloqasi xizmatlari operatori o'z
tarmog'ining yer usti infratuzilmasini sun'iy yo'ldosh aloqasi uchun yer usti uskunalarini ishlab
chiqaruvchi kompaniyalar tomonidan ishlab chiqarilgan ma'lum bir texnologik platformada
quradi.
4. Sun'iy yo'ldosh aloqasini qo'llash sohalari:
Magistral sun'iy yo'ldosh aloqasi: Dastlab, sun'iy yo'ldosh aloqalarining paydo bo'lishi katta
hajmdagi ma'lumotlarni uzatish zarurati bilan bog'liq edi. Vaqt o'tishi bilan magistral trafikning
umumiy hajmida ovozli uzatish ulushi barqaror ravishda kamayib, ma'lumotlarni uzatishga o'z
o'rnini bo'shatib bordi. Optik tolali tarmoqlarning rivojlanishi bilan ikkinchisi sun'iy yo'ldosh
aloqalarini magistral bozordan siqib chiqara boshladi.
VSAT tizimlari: VSAT (Very Small Aperture Terminal) tizimlari mijozlarga (odatda kichik
tashkilotlar) yuqori o'tkazish qobiliyatini talab qilmaydigan sun'iy yo'ldosh aloqa xizmatlarini
taqdim etadi. VSAT terminali uchun ma'lumotlarni uzatish tezligi odatda 2048 kbps dan
oshmaydi. "Juda kichik diafragma" so'zlari eski magistral antennalarning o'lchamiga nisbatan
terminal antennalarining o'lchamiga ishora qiladi. C diapazonida ishlaydigan VSAT odatda
diametri 1,8-2,4 m, Ku-diapazonida - 0,75-1,8 m bo'lgan antennalardan foydalanadi.VSAT
tizimlari talab bo'yicha kanal texnologiyasidan foydalanadi.
Mobil sun'iy yo'ldosh aloqa tizimlari: Ko'pgina mobil sun'iy yo'ldosh tizimlarining xususiyati
terminal antennasining kichik o'lchamidir, bu signalni qabul qilishni qiyinlashtiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
