Strategik menejment

Marketing  muhiti:  atrof-muhit  tasodiflari  “Sony”ga  og‘ir  zarbalar 

keltirgan. Biroq, “Sony” ning kuchli atrof-muhit kuchlari – texnika sohasidagi 

ulkan  o‘zgarishlarga  moslasha  olmasligi  hozirgi  “YArating,  ishoning”  brendi 

ko‘plab “yarating, ishoning”larni va’da qildi. 

“Stiv  Jobs  (Apple  raxbari)  buni  tushundi,  biz  tushundik,  va  amalga 

oshirmadik”deb aytdi Sony direktori Stringer.“Musiqa yigitlari SDni chiqib ketishini 

ko‘rishni xoxlamadi”. 

Xuddi  shunday,  dunyoning  eng  yirik  TV  ishlab  chiqaruvchisi  Sony  o‘zining 

ilg‘or  Trinitron  elektron  nur  trubkali  texnologiyalariga  e’tibor  qaratgan  bir  paytda, 

Samsung, LG va boshqa raqiblar yassi ekranlar bilan olg‘a yurdi. Sony zudlik bilan 

javob  berdi.  Lekin  shunday  bo‘lsada,    Samsung  va  LG  kompaniyalari  Sony  ga 

nisbatan ko‘proq televizor sotishmoqda. TV biznesi Sonyning asosiy foydasi bo‘lib, 

oxirgi sakkiz yilda deyarli 8,5 mlrd dollar yo‘qotdi. 

Xuddi shunga o‘xshash tarix Sony PlayStation larida xam takrorlanadi. Bozorda 

raqobatchilar  kelguncha  daromadining  1/3  qismini  olardi.  Nintendo  o‘zining 

innovatsion  sezgir  xarakatlanuvchi  Nintendo  Wii  qurilmasini  joriy  qilishi  bilan  xar 

bir  PS3  ni  300  dollar  zarariga  sotildi.  Wii  o‘yinlar  bozorida  juda  xaridorgir  bo‘lib 

ketti.  Sony  buning  ortidan  mlrdlab  dollar  boy  berdi  va  birinchi  o‘rindan  uchinchi 

o‘ringa tushib ketti. 

Xatto  pullarni  boy  berilishiga  qaramay    PS3  o‘zining  apparat  va  dasturiy 

ta’minoti  qorishmasi  to‘g‘ri  tashkil  etilgani  uchun  Sony  ni  dunyoda  raqamli 

ko‘rinishi  va  ijtimoiy  tarmoqda  etakchilikni  qo‘lga  kiritishiga  zamin  yaratdi.  Sony 

boshqaruvchilari  xam  bir  terma  yadorli  platformada  o‘yinlarni  o‘stirib  borishganini 

---

72 

tan  oladilar.  Lekin  bu  qarashlar  o‘zini  oqlamadi  va  Sony  rivojlanayotgan  biznesda 

raqamli o‘yinlarni olib kirdi

9

. 

Buning krediti bilan Govard Stringer Sony ni qayta o‘t oldirish uchun katta kuch 

sarf  qildi.  2005  yilda  qabul  qilib  olgandan  so‘ng  yangi  ulangan  mobil  raqamli  asr 

uchun kompaniyani qarashlarini o‘zgartirdi va chuqur fikrli plan ishlab chiqdi. Uning 

erta  etakchilik  orqasidan  elektronika  gigantining  yangilangan  dunyosi  va  ortgan 

foydasini  ko‘rsatdi.SHundan  so‘ng,  daromad  bazasini  taqillatib  Buyuk  Retsessiya 

keldi.  SHuningdek  falokatlardan  chiqishga  xarakat  qilayotganda  2011  yilgi  tabiiy 

ofatlar  oldida  ojiz  qoldi.  Bu  ekolgik  kuchlar,  ko‘rinmas  tabiiy  va    iqtisodiy  xodisa 

yoki  texnologiya  o‘zgarishini  oz-moz  bashorat  qilib  bo‘lsa  xam  kompaniyaning 

strategiyasiga kuchli ta’sir o‘tkazadi. 

  Sony  o‘zining  tarixida  qiyin  damlarda,  kompaniya  bozorda  dominant  lider 

bo‘lib  turganda    o‘zining  marketingini  atrof  muxitga  moslashishi  shart  emas. 

Muvaffaqiyatsizlikka  qaramay,  bir  kuni  gigant  Sony  barchasi  uchun  yana  katta 

xarakatni boshladi. Bu biroz oldin ma’lum qilingan planga ko‘ra elektronika biznesini 

innovatsiyalar  bilan  yangilanishi  edi.  Endi  Sony  shunchaki  iqtisod  va  Ona  tabiatni 

birlashtirib,  marketing  muxitini  shakllantiruvchi  eng  katta  kuchga  ega  bo‘lishi 

mumkin. 

Eng  yosh  iqtisodiy  portlash  ishtirokchilari  o‘zining  ellik  yoshlariga  qadam 

qo‘yayotgan  bo‘lsa,  qarilari  oltmishning  oxiri  va  nafaqa  yoshiga  etdi.  Iqtisodiy 

portlash  davrida  tug‘ilganlar  o‘zlarining  maqsadlari,  vazifalari,  majburiyat  va 

munosabatlar xaqida bosh qotirmoqda. 

Bir  necha  yillik  o‘sishdan  so‘ng  buyuk  turg‘unlik  (retsessiya)    demografik 

portlash davrida tug‘ilganlar  va  pensiya  arafasida  turgan  axoliga qattiq  zarba  berdi. 

Birja  savdolarining  va  aksiya  narxlarining  keskin  tushishi  uylarning  qiymati 

oshishiga va pensiya istiqbollariga qattiq ta’sir o‘tkazdi. Natijada ko‘p narsa keskin 

o‘sda va axoli uzoq muddatli ishlarga joylashishga xarakat qildi.  

SHu  bilan  birga  tug‘ilgan  chaqaloqlar  AQSH  tarixidagi  eng  boy  avlod 

xisoblanadi.Xozirgi  demografik  portlash  davrida  tug‘ilganlarning  Amerika 

axolisining 25 foizini yoki milliy boylikning 80 foiziga teng deb xisoblashmoqda. 

 50  –  plyus  istemolchilar  segmenti  o‘z  ichiga  deyarli  barcha  istemolchilarning 

yarmini kuzatuvga olgan.  Axolini o‘zining yuqori daromadiga etib borgani, foydali 

bozorda ishtiroki, moliyaviy xizmatlar, yangi uyy, yangi moshina, sayoxatlar, uydan 

tashqari ovqatlanish, tibbiy xizmat va boshqa barcha narsaga ega. 

YOshi keksa avlodni bu jarayonlarni sekinlashtiruvchi deb o‘ylash xato bo‘ladi. 

Xozirgi  yoshlar    o‘zini  yoshi  xaqida  o‘ylamaydi.  O‘tkazilgan  tadqiqotlar  shuni 

ko‘rsatyaptiki,  xozirgi  yoshlar    o‘zini    xaqiqiy    yoshidan  12  yoshga  yoshroq  deb  

xisoblaydi. YOshlar  bosqichma bosqich o‘sishni emas tezkor ko‘tarilishni  xoxlaydi. 

                                                           

9

 Philip Kotler., Gari Armstrong. “Prinsiples of marketing”2014.719p 

---

73 

Eng  faol  yoshlar  bola  ko‘rishni  xoxlamaydi,  chunki  ular  qarib  bormoqda.  Misol 

uchun  yaqinda  o‘tkazilgan  tadqiqotlar  shuni  ko‘rsatmoqdaki,    demografik  portlash 

vaqtida 9 % axoli simfoniya va opera tomosha qilishga, 12%  rok dasturlariga borgan. 

YAna  bir  olim  shuni    ta’kidlaydiki    demografik  portlash  paytda    tug‘ilganlar   

amerika  axolisiga  xos  segmentlari,  o‘yin  kulgu  va  iqtisodiy  erkinlikka  chanqog‘i 

ko‘p.  Boshqasi    aytadiki,    ularni  davlatini  gullashi    xari    oxiriga  bormagan  degan 

fikrda. 

Manba:  Bryan  Gruley  and  Cliff  Edwards,  “Sony  Needs  a  Hit,”  Bloomberg 

Businessweek,  November  21,  2011,pp.  72–77;  Mariko  Yasu  and  Cliff  Edwards, 

“Sony’s  Hirai  Vows  to  Deliver  Stringer  Vision  with  Cost  Cuts,”  Bloomberg 

Businessweek,  February  5,  2012,  www.businessweek.com/news/2012-02-05/sony-s-

hirai-vows-to-deliver-stringer-vision-with-cost-cuts.html,  and  information  from 

www.sony.net/SonyInfo/IR/, accessed September 2012

10

. 

                                                                                                                                               

Misol  uchun,  Elder  Treks,  50  Plus 

Expeditions  va  Row  Adventures 

kabi ko‘pgina turistik kompaniyalar 

o‘z 

sayohat 

ekspeditsiyalari 

dasturini 

tug‘ilish 

ko‘rsatkichi 

yuqori  bo‘lgan  davrda  tug‘ilganlar 

uchun  mo‘ljallashmoqda.  Misol 

uchun,  Elder  Treks,  aynan  50  va 

undan  katta  yoshdagi  insonlarga 

mo‘ljallangan  kichik  guruhlardan 

iborat so‘qmoq  

yo‘llardan olib o‘tuvchi sayohatlarni taklif qiladi. Bu Afrika Safaridagi yovvoyi  

hayvonot olami va yovvoyi qabilalarga sayohat, Himolay yoki And tog‘lariga piyoda 

uyushtirilgan  sayr,  yoki  Arktika  yoki  Antarktidaga  muzyorar  vositalar  bilan  amalga 

oshirilgan  ekspeditsiya  bo‘ladimi,  bunday  sayohat  dasturlari  vaqt,  mablag‘  va 

sarguzashtlarga ega sayohatga xohishi yuqori bo‘lgan, lekin buni o‘z tengqurlari bilan 

amalga  oshirishni  afzal  ko‘ruvchi  tug‘ilish  ko‘rsatkichi  yuqori  bo‘lgan  davrda 

tug‘ilgan  insonlarga  mo‘ljallanadi,  bunday  guruhlarda  yoshlarning  ishtirok  etishiga 

ruxsat berilmaydi.