Strategik menejment

3. Korxona ta’minotchi korxonadan 240 mln. so’mlik maxsulotni sotib oldi.  Bu 

maxsulotni boshqa korxonalarga 300 mln. so’mga sotadi. 

Savol: Qo’shimcha qiymat solig’i 20 % bo’lganda ta’minotchi korxona va sotib 

oluvchi korxona byudjetga qancha miqdorda qo’shimcha qiymat solig’ini to’laydilar? 

 

4.  Davlat  tasarrufidan  chiqarilgan  mebel  ishlab  chiqaruvchi  kombinatga,  jamoa 

tomonidan  saylangan  yosh  mutaxassis  raxbar  bo’ldi.  U  o’ziga  ishongan, 

mansabparast  bo’lib,  kombinat  ishi  ko’rsatkichlarini  yuqoriga  ko’tarish  niyatida 

yonib ish boshladi. 

---

287 

Direktor  Yaponiyada  bo’lgaida  stol  tennisi  uchun  raketkalar  ishlab  chiqarish 

bo’yicha  litsenziya  bilan  qaytdi.  Raketkalar  ishlab  chiqarish  g’oyasi  uni  juda 

qiziqtirib qoldi. Bu juda keng iste’mol extiyojiga ega bo’lgan tovar, bozorda yaxshi 

raketkalar  yo’q,  xatto  sifatsizlari  xam  kam  degan  xulosaga  kelgan,  o’zi  xam  tennis 

ishqibozi  bo’lgan  yosh  raxbar  asosiy  ishlab  chiqarishga  xech  qanday  putur 

etkazmaydigan maxsulotni ishlab chiqarishga axd qildi. 

Raketkalar ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish qiyin emas, mebel tayyorlovchilar 

raketkani  tayyorlashni  tez  o’zlashtirib  oladilar,  xom-ashyo  asosiy  ishlab  chiqarish 

uchun zarur bo’lgan maxsulotdan iborat, xatto raketkalarni chiqindilardan xam ishlab 

chiqarsa bo’ladi, deb qaror qildi yosh raxbar. 

O’z  maslakdoshlari:  bosh  injener,  reja  bo’limi  xodimi  va  buxgalterni  yig’ib, 

o’zaro  maslaxatlashib  olishdi.  Bu  ish  samarali  bo’ladi,  degan  xulosa  qilindi.  Yiliga 

million dona raketka ishlab chiqarilsa, ish xaqi xam bir necha millionni tashkil qiladi, 

deb xom cho’t qilindi. 

Lekin bu mutaxassislarni qanday raketkalarni, qancha miqdorda ishlab chiqarish 

o’ylantirib qo’ydi. Yaponiya litsenziyasiga ko’ra ikki turdagi: qimmat- yuqori sifatli 

va arzonroq – sifati xam shunga yarasha raketkalar ishlab chiqarish ko’zda tutilgan. 

Qaysi turini va qancha miqdorda ishlab chiqarish foyda olib keladi? Degan savol 

ularni qiynab qo’ydi. 

Qimmat raketkalar albatta ko’p foyda olib keladi, lekin ular ommaviy extiyojga 

ega  bo’ladimi?  Qimmatlarini  ko’p  miqdorda  ishlab  chiqarsak,  bir  qismi  sotilmay 

qolishi  mumkin.  Arzonidan  ko’p  ishlab  chiqarsak,  sifatli,  qimmat  raketkani 

xoxlovchilar  uchun  bunday  raketkalar  etmay  qolishi  mumkin.  Shu  bilan  birga  pulni 

yo’qotish tavakkalchiligi xam istisno emas, degan fikrlar mebel kombinati raxbari va 

mutaxassislarini qiynab qo’ydi. 

- kelinglar avvaliga qimmat raketkalarni uncha ko’p bo’lmagan miqdorda ishlab 

chiqaramiz,  tavakkalchilikdan  yo’qotishni  xam  minimallashtiramiz  dedi,  extiyotkor 

buxgalter. 

- Men  bu  fikrga  qo’shilmayman  dedi  bosh  muxandis.  Men  ishlab  chiqarish 

xajmini  yarmini  qimmat  raketkalar  tashkil  qilishi  kerak,  deb  xisoblayman.  Shunda 

yaxshigina  daromad  qilamiz.  Albatta  bu  qaror  xam  tavakkalchilikka  asoslangan,  

lekin tavakkal qilmagan odam xech qanday yutmaydi, deb o’z fikrini ma’qulladi. 

- Rejalashtirish bo’limi boshlig’i, tajribalariga asoslangan xolda, qarorni “oltin” 

o’rtasini qabul qilish, ya’ni ko’p xam emas, kam xam emas darajada ishlab chiqarish 

kerak dedi. 

Savol: Yosh raxbar qanday qaror qabul qilishi lozim? 

 

5. A-  savdo  firmasi  B  savdo  firmasi  bilan  100  mln.so’m  miqdorga  teng  bo’lgan 

maxsulot partiyasini sotishi to’g’risida shartnoma tuzdi. Shartnomaga ko’ra, agarda A 

---

288 

firma  shartnoma  shatrlarini  buzsa,  o’z  vaqtida  tovarni  etkazib  bermasa,  B  firmaga 

shartnoma  summasining  10  %i  miqdorida  ya’ni,  10  mln.so’m  jarima  to’lashi 

keltirilgan. B firma bir vaqtni o’zida boshqa V firmasi bilan sotib olmoqchi bo’lgan 

tovarini  2  barobar  qimmatga  sotish  maqsadida,  ya’ni  200  mln.so’mga  shartnoma 

tuzadi. 

 

 

+ 10 mln.so’m 

 

- 10 mln.so’m 

+ 20 mln.so’m 

                    A 

V 

 

 

 

100 mln.so’m 

200 mln.so’m 

10%-10 mln.so’m                               10%-20 mln.so’m 

 

 

                                    B 

 

Bu shartnomada xam B firma tomonidan V firmaga shartnoma sharti buzilganda 

10 % jarima to’lash keltirilgan, ya’ni 200 mln.so’mdan 10 % , 20 mln.so’m. Afsuski, 

B firma A va V firmalar o’zaro kelishib olganidan bexabar edi. Kelishuvga ko’ra, A 

firma B firmaga maxsulot sotish shartini buzib, unga shartnomaga ko’ra 10 mln.so’m 

jarimani  to’laydi.  Xech  qanday  maxsulot  sotib  ololmagan  B  firma  V  firmaga 

shartnomaga  ko’ra  tovar  etkazib  bermaganligi,  va  shartnoma  shartini  buzganligi 

uchun  20  mln.so’m  jarima  to’lashga  majbur  bo’ladi.    A  va  V  firmalar  bunday 

“nopok” kelishuvdan tushgan mo’may pulni o’zaro teng bo’lishib olishdi.