Strategik menejment

8.3. O’rta korxonalar evolyutsiyasining matritsasi 

Bunday  matritsaning  ustunligi  firma  urta  korxonalarining  xayot  tsiklining  turli 

bosqichlari  buylab  taqsimlanishidir.  Masalan,  yuqori  saloxiyatli  «suroq  belgisi» 

shaklidagi  urta  korxonalar  va  «rivojlanayotgan  g’oliblar»ni  kelgusida  «ustivor 

g’oliblar» va «daromad ishlab chiqaruvchi»larga aylanishi uchun qo’llab-quvvatlash 

lozim.  Potentsial  «yutqazayotgan»  urta  korxonalarni  imkon  qadar  tezroq 

«echintirish» kerak. Etuklik va pasayish bosqichlaridagi urta korxonalardagi biznesni 

shunday  boshqarish  kerakki,  ularning  raqobat  kuchidan  foydalanish  imkoniyati 

yaratilishi  lozim.  Ushbu  urta  korxonalarning  xar  qanday  ortiqcha  pul  mablag’lari 

«rivojlanayotgan  g’oliblar»ni  va  usishning  sekinlashish  bosqichini  boshidan 

kechirayotgan urta korxonalarni qo’llab-quvvatlash uchun ishlatilishi lozim. 

Ushbu matritsa xam, Mak Kinsey matritsasi kabi,  menejerlarga urta korxonalar 

portfelining 

muvozanatlashganlik 

darajasini 

baxolashga 

imkon 

beradi. 

Muvozanatlashgan portfelda «ustivor g’oliblar» va «daromad ishlab chiqaruvchilar», 

bir nechta «rivojlanayotgan g’oliblar» va yuqori potentsialli «suroq belgilari» bulishi 

lozim.  Ayni  paytda  ushbu  matritsa  urta  korxonalar  portfelining  dinamikasini 

baxolashga  imkon  beradi.  Ikkinchi  tomondan,  ushbu  matritsa  Mak  Kinsey 

matritsasiga qo’shimchadir, chunki u kupgina muxim omillarni aks ettirmaydi. 

Bunday texnologiyaning ustunliklari quyidagilardan iborat: 

- menejerlar uchun diversifikatsiya oqibatlarini taxlil qilish  imkoniyati; 

-  aloxida  urta  korxonalar  urtasidagi  kerakli  pul  oqimlarining  aks  ettirilishi, 

firmaning oliy raxbariyati uchun resurslarni tug’ri taqsimlash imkoniyati; 

---

105 

-  urta  korxonalar  portfelining  muvozanat  kontseptsiyasi  urta  korxonalarning 

xozirgi  strukturasini  aniqlashga  va  uzoq  muddatli  daromadlarni  optimallashtirishga 

imkon  beradi  (muvozanatlashgan  portfel  -  kompaniyaning  kuchli  jixati  bulib, 

muvozanatlashmagan portfel esa uning zaifligi xisoblanadi). 

Ammo  urta  korxonalar  taxhlilining  matritsa  texnologiyasi  ma’lum  bir 

«qopqon»larga olib kelishi mumkin: 

- urta korxonalar sonining kupligi firma raxbariyati uchun axborotning g’oyatda 

kupligi  tufayli  turli  muammolarni  vujudga  keltirishi  mumkin  (amalda  bu  urta 

korxonalar soni 40-50 taga yaqin bulganda yuz beradi); 

-  urta  korxonalar  va  butun  kompaniyaning  moliyaviy  ustunliklari  urtasida 

ziddiyatlar vujudga kelishi mumkin; 

-  matritsa  texnologiyasidan  soddalashtirilgan  xolda  foydalanish  vertikal 

integratsiyadan yoki bog’liq diversifikatsiyadan foydalanadigan kompaniyalar uchun 

muammolar  vujudga  kelishi  mumkin  (urta  korxonalar  urtasidagi  muxim  strategik 

munosabatlarni ham xisobga olish lozim).