Strategik menejment

8.5. Korporativ strategiyani ishlab chiqish. 
Strategik muvofiklikning taxlili
 . 
Bu taxliliy kadamning mazmuni, xar bir urta korxonalar kompaniyaning 
umumiy biznes manzarisiga kanchalik yaxshi mos tushadi. Mos kelishiga nuktai 
nazardan kurilishi kerak: 
1. xujalik kismi kompaniya diversiya kilayotgan boshka faoliyat turlari bilan 
kimmatli strategik moslashuvga egami? 
2. biznes birlik kompaniya strategiyasiga kushilib keta oladimi yoki xujalik 
portfeliga foydali kushimcha buladimi. Agar biznes kushma faoliyat, rakobat 
ustunligini kuchaytiruvchi maxorat va tovar markasini uikazish imkoniyatlariga 
ega bulsa, xamda kompaniya rivojlanishi umumiy yunalishiga mos kelsa, strategik 
jixatdan yanada jonlirok buladi. Agar biznes korporatsiyaning ma‘lum 
maksadlariga erishishiga sezilarli xissa kushsa, xamda kompaniyaning umumiy 
daromadini sezilarli oshirsa, u moliyaviy jixatdan kimmatli buladi. Foyda olish 
nuktai nazaridan istikbolsiz bulgan biznes birliklar kabi umumiy biznes manzaraga 
mos kelmaydigan xujalik kismlari xam korporatsiya faoliyat doirasidan 
chikarilishiga nomzod xisoblanadi. 
Strategik muvofiqlik taxlil diversiyalangan kompaniya faoliyatini yaxshilash 
buyicha strategik kadamlarni ishlab chikish uchun zamin yaratadi. Nima kilmok 
kerakligi tugrisida asosiy xulosa portfeldagi faoliyat turlari yigindisiga tegishli 
xulosalarga boglik. 
Xujalik portfelida juda xam jozibali tarmoklarda faoliyat kursatayotgan biznes 
birliklar etarlimi? 
Ishbop faollik portfelida xayotiy tsikl oxirgi boskichida bulgan xujalik 
kismlari yoki «Surov belgili» kompaniyalar juda xam kup emasmi? 
Etuklik va tushkunlik boskichida bulgan xujalik kismlari urtasida 
nomutanosiblik (disproportsiya) lar yukmi? Agar mavjud bulsa, kompaniyani 
usishini sekinlashtiradigan darajada katta emasmi? 
«Yulduzlar»ni va yangi paydo bulayotgan goliblarni moliyalash uchun 
firmada «Sogin sigirlar» etarlimi? 
Xujalik portfeli mavsumiy yoki buronli tebranishlarga moyil emasmi? 
Bu kabi savollarga javoblar korporativ strategiya mualliflari faoliyatining 
ba‘zi turlaridan kechish, yangi xaridorlar yoki xujalik portfelini kayta tarkiblash 
xakida uylab kurishlari kerakmi yoki yukmi ekanligini kursatadi. 
Mavjud faoliyat turlari bilan firmaning maksadlariga erishish imkoniyatlari 
diversiyalangan kompaniya xujalik portfelini strategik va moliyaviy jixatdan 
jozibali ekanligini yaxshi mezoni bulib xisoblanadi. Bunday xolda korporativ 

---

124
strategiya sezilarli uzgarishlar talab etmaydi. Lekin ba‘zi bir maksadlarga erishib 
bulmaslik extimoli bulsa, korporativ strategiya mualliflari bunday nomuvofiklikni 
tugatish uchun ba‘zi bir chora-tadbirlarni amalga oshirishi mumkin: 
1.Ishbop faollik portfelidagi ba‘zi biznes birliklarning strategik rejalarini 
uzgartirish. 
2.Ishbop faollik portfeliga yangi xujalik kismlarini kushish. 
3.Zaif va zaraga ishlayotgan biznes birliklaridan voz kechish. 
4.Faoliyatning past natijalarining sababi bulib xisoblangan sharoitlarni 
uzgartirishga urinish sifatida alyans tashkil etish. 
5.Korporatsiya maksadlarini kayta kurib chikish (faoliyatning ancha 
kamtarona natijalariga yul tutish) 
Diversiyalangan kompaniyalarning ishbop faolligi portfeliga kiruvchi xujalik 
kismlari faoliyatida yukori natijalarga erishish uchun, korporatsiya menejerlari 
mavjud resurslarni samarali taksimlashlari lozim. Ular resurslarni past imkoniyatli 
soxalardan yukori imkoniyatli soxalarga yunaltirishlari kerak buladi. 
Korporatsiya portfelining eng yaxshi varianti uning urta korxonalar 
tomonidan yuhqori darajada jalb qiluvchanligidir. Portfeldagi mutanosiblikning 
turli variantlari va ularni bartaraf qilish usullari yuqorida kurib utildi. 
Xatti-xarakatlar rejasini ishlab chiqishdagi (uzgarish kiritishdagi) yakuniy bosqich 
raqobatli potentsialning asosini tashkil qiluvchi urta korxonalar o‘rtasidagi uzaro 
munosabatlarning muvofiqlashtirilishini ta‘minlashdir. 
Bunday muvofiqlashtirishning quyidagi yullarini kursatib utish mumkin: 
- firmaning qiymat zanjiridagi bog‘liq faollikni ajratib kursatish 
(markazlashmagan xaridlar, xamkorlikdagi ITTKI, ishlab chiqarishni tuliq yoki 
qisman integratsiyalash, dilerlik tarmog‘ini integratsiyalash va savdoni tashkil 
qilish); 
- 
firmaning iste‘molchilarga, ta‘minotga, taqsimot kanallariga va 
raqobatchilarga 
qarshi 
mudofaa 
yoki 
xujum 
frontini 
tashkil qilishga 
yondashuvidagi kuchli tomonlarini mustahkamlash maqsadida urta korxonalar 
bilan bog‘liq strategiyalarni muvofiqlashtirish; 
- korporatsiyalar bosqichida raqobat kurashidagi xatti-xarakatlarning yagona 
strategik rejasini ifodalash; 
- urta korxonalar urtasida uzaro munosabatni tashkil qilish, «nou-xau»larni, 
ilgor texnologiyani berish va tajriba almashish uchun komitetlar va loyixa 
guruxlarini barpo etish; 
- strategik uzaro munosabatlarni mustaxkamlash, mavjud biznesning qiymat 
zanjirida yutuqqa erishish uchun yangi biznes tomon diversiyalanish; 
- strategik uzaro munosabatlarning asosiy kontseptsiyasiga mos kelmaydigan 
va muvofiqlashtirish qiyin bulgan urta korxonalarni qisqartirish; 

---

125
- boshqaruvchi urta korxonalarni korporatsiyaning strategik potentsialini 
ruyobga chiqarish manfaatlarida xamkorlikda ishlashga undash.