Strategik marketing

transformatsiya. 
Buyumlarning 
yarim 
fabrikatlariga 
aylantirilgan,  qayta  ishlangan  materiallar,  masalan,  kimyoviy  moddalar,  teri  va  shu 
kabilarga bo‘lgan talab. 
•   Pirovard  transformatsiya.  YAnada  murakkab  qayta  ishlanadigan 
mahsulotlarga  bo‘lgan  talab.  Masalan,  xomashyo  –  metallarni  zanglashga  chidamli, 
bo‘yalgan metallga aylantirish. 
•   Birinchi  qo‘llanish.  Murakkabroq  buyumlarni  yasashda  ishlatiladigan, 
boshqa  mahsulotlarning tarkibiy qismi bo‘lgan  yakuniy  mahsulotlarga bo‘lgan talab. 
Masalan,  avvaldan  bo‘yalgan  metall  radiatorlar  tayyorlashda  qo‘llaniladi,  simlardan 
radial pokrishkalar tayyorlashda foydalaniladi. 
•  Yakuniy  qo‘llanish.  Pirovard  talabni  qondiriladigan  tovarlarni  tayyorlash 
jarayoniga kiritilgan tugallangan  mahsulotlarga bo‘lgan talab. Masalan, pokrishka va 
batareyalar avtomobillarning tarkibiga, elektr motorlar sovitgich va kompyuterlarning 
tarkibiga kiradi. 
•   Yig‘ish.  Birgalik  yaxlit  tizim  yoki  majmuani  tashkil  qiladigan    turli  xil 
tovarlarga  bo‘lgan  talab.  Masalan,  radiatorlar  boshqa  mahsulotlar  bilan  birgalikda 
isitish  tizimini  tashkil  qiladi.  Xuddi  shuningdek,  jamoat  transporti  tizimi,  masalan, 
metropoliten g‘oyatda ko‘p sonli turli-tuman tovarlarni o‘z ichiga oladi. 
Zanjirni  tashkil  qiluvchi  ketma-ket  talabga  qo‘shimcha  ravishda,  talabning 
“ko‘ndalang” shakli ham mavjud bo‘lib, bu kapital asbob-uskunalarga, sarflanadigan 
materiallarga (yoqilg‘i, o‘rov, idora tovarlari va hokazolar) va xizmatlar (profilaktika 
va  ta’mirlash,  ishlab  chiqarish  va  boshqaruvni  ta’minlash,  yuqori  darajali  xizmatlar) 
bo‘lgan talabdir. 
Shu  tariqa,  ishlab  chiqarish  zanjirining  boshida  turgan  sanoat  firmasi  oxir-
oqibatda  firma  uchun  talabni  belgilovchi  mustaqil  talabning  ketma-ketligiga  duch 
keladi.  U  buyurtmachining  ikki  xil  toifasi  bilan:  bevosita  buyurtmachilar  va 
buyurtmachilarning  buyurtmachilari  bilan  ish  ko‘radi.  Firma  faol  marketingdan 
foydalanganda  bevosita  mijozlarning,  oraliq  (vositachi)  mijozlarning  va  zanjir 
oxirdagi  pirovard  talabni  ifodalovchi  buyurtmachilarning  talabini  hisobga  olishi 
lozim. 

---

 
52