Strategik marketing

Talab omillari: 
-talabga yo’naltirilgan 
narx; 
-xaridorlarning didi va 
talablari; 
-bozorda o’xshash 
tovarlarning mavjudligi 
va ularga bo’lgan narx; 
-bozorga kirish. 
 
Xarajat omillari: 
-ishlab chiqarish 
xarajatlari; 
-marktеing xarajatlari; 
-foyda. 
 
Raqobat omillari: 
-tarmoqdagi firmalar 
soni; 
-aynan o’xshash import 
tovarlar; 
-raqobatchilar 
tovarlariga bo’lgan 
narxni bilish 
 
Bozorda yoki sotuvchi (ishlab 
chiqaruvchi) tomonidan narxni 
shaklantirish 
 
9.1-rasm. Narxni shakllantirishga ta’sir etuvchi omillar. 
 
Ba’zi  hollarda,  masalan,  agar  sotuvchi  boshqa  mintaqada  bo‘lsa,  xaridor 
narxlarni  taqqoslash,  muzokaralar  olib  borish  va  bitimni  imzolash  jarayonida  katta 
mablag‘larni  sarflaydi.  Xuddi  shunga  o‘xshab,  agar  xaridorning  texnik  talablari 
muayyan  ishlab  chiqaruvchiga  mo‘ljallangan  bo‘lsa  va  u  shu  paytda  etkazib 
beruvchilarni  almashtirsa,  o‘tish  xarajatlari  uning  uchun  katta  bo‘lishi  mumkin. 
O‘tish xarajatlarining asosiy manbalari quyidagilardir: 
-  ishlab  chiqarilayotgan  tovarlarni  yangi  etkazib  beruvchining  mahsulotiga 
moslashtirish maqsadida yangilash xarajatlari; 
- tovarni iste’mol qilish yoki undan foydalanish odatlaridagi o‘zgarishlar; 
- foydalanuvchilarni o‘qitish yoki qayta tayyorlash xarajatlari; 
-  yangi  tovarlardan  foydalanish  uchun  zarur  bo‘lgan  yangi  asbob-uskunalarga 
ajratilgan investitsiyalar; 
-  qayta  tashkil  qilish  va  o‘zgarishlar  bilan  bog‘liq  ruhiy  muammolarga 
ketadigan xarajatlar. 

---

 
174 
 
 
O‘tish xarajatlari mavjud bo‘lganda xaridor uchun real qiymat tovarning sotuv 
narxidan bir necha baravar yuqori bo‘ladi. 
Shunday  qilib,  xaridorning  nuqtai  nazaridan  qaraganda,  narx  tushunchasi 
nominal  baho  doirasidan  chetga  chiqib,  xaridor  oladigan  barcha  foydalarni  va  uning 
barcha  xarajatlarini  o‘z  ichiga  oladi.  SHuning  uchun  xaridorning  narxga  sezgirlik 
darajasida monetar narx bilan bir qatorda barcha ko‘rsatib o‘tilgan foyda va xarajatlar 
hisobga olinishi lozim. 
Narx bo‘yicha strategik qarorlarning muhimligi quyidagilardan iborat: 
•  o‘rnatilgan  narx  -  talabning  darajasi  va  sotuvning  hajmini  aniqlaydi.  Juda 
yuqori yoki past narx tovarning muvaffaqiyatiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin; 
•  sotuv  narxi  butun  ish  faoliyatining  rentabelligini  aniqlaydi,  faqatgina 
foydaning  darajasini  emas,  balki  uning  sotuv  hajmi  orqali  aniqlaydi.  Narxning 
ma’lum bir darajada o‘zgarishi rentabellikka katta ta’sir ko‘rsatishi mumkin; 
•  sotuv  narxi  umumiy  qabul  qilinishiga  yoki  markasiga  ta’sir  etadi  va 
potensial  sotib  oluvchilarning  ko‘z  oldida  markaning  imidjini  tashkil  etuvchilardan 
biri hisoblanadi; 
Narx  markaning  boshqa  komponentlariga  qaraganda  bu  raqobatli  tovarlar  va 
markalarni  taqqoslash  uchun  qulay  asos  hisoblanadi.  Narxning  ozgina  o‘zgarishi 
bozor  orqali  tezgina  seziladi  va  bu  holat  bozorning  muvozanatini  buzishi  mumkin. 
Narx  bu  raqobat  sirlarining  o‘zaro  bog’lanishida  asosiy  nuqta  hisoblanadi.  Narx 
strategiyasi  marketing  strategiyasi  tashkil  etuvchilari  bilan  o‘zaro  bog‘liq  bo‘lishi 
kerak.  Narxning  ichida  tovar  pozitsiyasini  mustahkamlaydigan  tovarni  qadoqlash, 
rivojlanishi va reklama xarajatlari bo‘lishi shart. 
Har  bir  firmaning  maqsadi  shundan  iboratki,  u  o‘zining  rentabelligini 
ta’minlash  va  foydaning  katta  hajmda  kelishiga  qaratiladi.  Bu  keng  maqsadlar  turli 
yo‘llar bilan amalga oshirilishi mumkin.