Strategik marketing

partiyalarda chakana savdogarlarga qayta sotuvni ta’minlaydi.     
Bog‘liq  bo‘lmagan  chakana  savdogarlar.  Chakana  savdogarlar  -  oxirgi 

---

 
159 
 
 
foydalanuvchiga  o‘zlarini  shaxsiy  ehtiyojlarini  qondirish  uchun  tovarlar  va 
xizmatlarni sotadi. Bu savdogarlarni 3 guruhga bo‘lish mumkin: 
1. Keng miqyosli savdogarlar. 
2. Maxsus savdogarlar 
3. Savdogar- hunarmandlar. 
Xuddi  shuningdek,  boshqa  klassifikasiyani  taklif  etish  mumkin.  Masalan, 
xizmat  ko‘rsatish  darajasiga  ko‘ra  (o‘z-o‘ziga  xizmat  ko‘rsatish  yoki  to‘liq  xizmat 
ko‘rsatish)  yoki  foyda  xarakteri  bo‘yicha  (kichik  qo‘shimcha  narxlar  katta  tovar 
aylanma yoki  yuqori qo‘shimcha narxlar kichik tovar aylanma). “Kichik qo‘shimcha 
narxlar  katta  tovar  aylanma”  tamoyili  buyicha  qanoatlanuvchi  chakana  savdogarlar 
qoidaga  ko‘ra  narxlar  bo‘yicha  raqobatlashadi.  “Katta  qo‘shimcha  narxlar  kichik 
tovar  aylanma”  tamoyiliga  amal  qiluvchilar  alohida  assortimentga,  savdo  nuqtasi  va 
xizmat imidjiga e’tibor qaratadi. 
Integrasiyalangan  taqsimotda  hozirgi  holat  uchun  ulgurji  va  chakana  savdo 
funksiyalarini  birlashtiruvchi  baquvvat  sotish  tizimini  tashkil  etish  xarakterlidir. 
Bunday  tizimlar,  masalan,  yirik  savdo  tarmog‘i  (supermarket,  gipermarket)  yoki 
do‘kon  tarmoqlari  shaklida  harakatlanishi,    bunga  esa  yirik  savdo  markazlarida, 
ayniqsa  oziq-ovqat  sektorida  o‘z-o‘ziga  xizmat  ko‘rsatish  keng  rivojlana  boshladi. 
Ular  menejmentni  6  qoidasiga  asoslanadi:  assortiment;  kichik  xarid  narxlari;    kichik 
savdo  qo‘shimcha  narxlari  va  kichik  sotish  narxi;  tovarlarni  siljitish;  boshqarish 
miqyosida iqtisod qilish; to‘lovlarni katta muddatlari. 
Kanalning  vertikal  tuzilmasi  ishlab  chiqaruvchini  pirovard  foydalanuvchidan 
ajratib  turgan  bo‘g‘inlar  soni  bilan  tavsiflanadi.  Bu  mezonga  ko‘ra  kanallar  bevosita 
yoki bilvosita bo‘lishi mumkin.  
1.  Bevosita  kanalda  egalik  huquqini  qo‘lga  kirituvchi  vositachi  bo‘lmaydi  va 
ishlab chiqaruvchi tovarni bevosita iste’molchi yoki pirovard foydalanuvchiga sotadi. 
2.  Bilvosita  kanalda  bir  yoki  bir  necha  vositachi  bo‘ladi.  Bunday  kanal  ishlab 
chiqaruvchi  bilan  pirovard  foydalanuvchi  o‘rtasidagi  vositachilar  soniga  qarab 
«uzun» yoki «qisqa» deb ataladi. 
Ishlab  chiqaruvchi  nuqtai  nazaridan  kanal  qancha  uzun  bo‘lsa,  uni  nazorat 

---

 
160 
 
 
qilish shuncha qiyin bo‘ladi. 
Firma  odatda  bir  necha  sotish  kanallaridan  foydalanadi.  Bundan  maqsad  yo 
raqobatli  vaziyatni,  sotuvchilar  o‘rtasida  kurashni  yuzaga  keltirish  yoki  xaridorlar 
odatlari  turli  bo‘lgan  bir  necha  segmentlarga  chiqish  bo‘ladi.  Masalan,  «Filips» 
rusumli  apparatura  arzonlashtirilgan  tovarlar  bozorida,  gipermarketlarda,  yirik 
do‘konlarda,  yangilik  do‘konlarida  va  hatto  «Filips»  firmasining  o‘ziga  qarashli 
chakana  savdo  do‘konlarida  ham  sotiladi.  Koreyaning  «Samsung  Elektroniks» 
firmasi  Rossiya  bozorlarida  o‘z  mahsulotlarini  distributorlar  va  tez  kengayib 
borayotgan  dilerlik  tarmoqlari  orqali  sotar  ekan,  ayni  paytda  o‘zining  firma 
do‘konlari,  omborlari  va  o‘z  mahsulotlariga  xizmat  ko‘rsatish  markazlarini  ham 
jadallik bilan tashkil qilmoqda. 
 
 
Gorizontal raqobat 
 
Kanallararo raqobat 
 
Vеrtikal raqobat 
 
Turlararo raqobat