Strategik marketing

Raqobatdagi  narx.  Firmaning  narx  strategiyasini  tanlashdagi  erkinligi  ikki 
omilga:  sektordagi  raqobatchilar  soniga  bog‘liq  bo‘lgan  raqobat  vaziyati  va 
xaridorlar tomonidan his qilinadigan tovar qiymatining roliga bog‘liqdir. 
Raqobat  vaziyati:  monopoliya  sharoitida  firmaning  narx  mustaqilligi  juda 
katta  bo‘lib,  sof  raqobatda  eng  kichik  bo‘ladi.  Oligopoliya  va  monopolistik  raqobat 
bu ikki vaziyatning oralig‘idan  o‘rin oladi. 
Tovarning  his  qilinadigan  qiymati:  firmaning  tashqi  raqobatli  ustunlikka 
erishish  maqsadida  differensiasiyaga  intilish  bilan  belgilanadi.  Agar  xaridor 
differensiasiya  elementini  qiymat  deb  his  qilsa,  u  yuqoriroq  narxni  to‘lashga  ham 
tayyor  bo‘ladi.  Demak,  firma  narxga  nisbatan  ma’lum  darajada  mustaqillikka 
erishadi. 
Ushbu  ikki  omil  ikki  xil  darajada  ko‘rib  chiqiladi,  u  esa  narx  belgilash 
muammosi  turlicha  hal  qilinadigan  to‘rt  xil  vaziyatni  ajratib  olishga  imkon  beradi. 
Real  voqelikda  bu  oson  kechmasa  ham,  o‘z  tovari  uchun  ushbu  to‘rt  kvadratdan 
birida  joy  topish  narx  belgilash  muammosini  to‘g‘ri  tushunish  uchun  foydadan  holi 
bo‘lmaydi: 
•  agar  raqobatchilar  kam  bo‘lsa  va  tovarning  xis  qilinadigan  qiymati  katta 
bo‘lsa, vaziyat monopoliya yoki differensiallangan oligopoliyaga yaqin bo‘ladi; 
•  raqobatchilar  ko‘p  bo‘lib,  tovarlar  bir  xil  bo‘lsa,  vaziyat  sof  yoki 
mukammal  raqobatga  yaqin  bo‘ladi,  bozor  narxi  talab  va  taklifning  o‘zgarishiga 
bog‘liq bo‘ladi; 
•  raqobatchilar  kam 
va 
his 
qilinadigan 
qiymat 
past 
bo‘lsa, 
differensiallanmagan  oligopoliya  yuzaga  keladi.  Bunda  peshqadamga  yaqinlashib 
olib, unga ergashish taklif qilinadi; 
•  ko‘plab raqobatchilar tomonidan kuchli differensiallanmagan tovarlar taklif 
qilinayotgan  bo‘lsa,  monopolistik  yoki  nomukammal  raqobat  vujudga  keladi,  narx 
belgilashdagi erkinlik raqobatning keskinligiga bog‘liq bo‘ladi; 
Raqobatchilarning xatti-harakatini oldindan bilish uchun ko‘pgina vaziyatlarda 

---

 
179 
 
 
raqobatchilar  bir-biriga  kuchli  ta’sir  ko‘rsatadi  va  ular  uchun  asosiy  bo‘lgan  “bozor 
narxi” mavjud bo‘ladi.