Strategik marketing

 
 
 

---

 
172 
 
 
9-BOB.  NARXNI TASHKIL ETISH BO‘YICHA  
STRATEGIK QARORLAR 
 
9.1. Marketing strategiyasidagi narxning roli 
 
Har  bir  tovar  o‘z  narxiga  ega,  ammo  hamma  firmalar  ham  o‘z  tovarini 
sotmoqchi  bo‘lgan  narxni  mustaqil  belgilashga  qodir  bo‘lavermaydi.  Agar  tovarlar 
differensiyalanmagan  bo‘lib,  raqobatchilari  soni  ko‘p  bo‘lsa,  firma  bozorda 
salohiyatga ega bo‘lmaydi va bozor belgilagan  narxni qabul qilishga  majbur bo‘ladi. 
Agar  firma  strategik  marketingni  rivojlantirib,  shu  tufayli  bozorda  ma’lum  bir 
salohiyatga  erishgan  bo‘lsa,  narxni  belgilash  tanlangan  strategiyaning  muvaffaqiyati 
uchun  hal  qiluvchi  ahamiyatga  ega  bo‘ladi.  YAqin  paytlargacha  ham  narx 
to‘g‘risidagi  qarorlar  faqat  moliyaviy  yondashuv  doirasida  qabul  qilinib  kelar  edi, 
ya’ni  narxlar  asosan  xarajatlar  va  rentabellik  nuqtai  nazaridan  belgilanar  edi. 
Iqtisodiy  turbulentligi  inqirozli  yillarning  ahvolni  o‘zgartirib  yubordi:  yuqori 
inflyasiya,  xom  ashyo  narxlarining  o‘sishi,  foiz  stavkalarining  o‘sishi,  narxlarning 
nazorat 
qilinishi, 
raqobatning 
kuchayishi, 
xarid 
qobiliyatining 
pasayishi, 
konsyumerizm omillarning barchasi narx shakllanishining strategik rolini kuchaytirib 
yubordi.  Narx  belgilashning  marketingdagi  ahamiyatini  qayd  etib  o‘tgan  holda, 
xarajatlar,  raqobat  va  talabdan  kelib  chiqadigan  narx  strategiyalarini  izchillik  bilan 
tahlil qilib chiqamiz. 
Firma miqyosida narx ikki xil rol o‘ynaydi: bir tomondan u reklamaga o‘xshab 
talabni  rag‘batlantirish  vositasi  bo‘lsa,  shu  bilan  birga  ayni  paytda  u  uzoq  muddatli 
rentabellikning  asosiy  omili  hamdir.  SHuning  uchun,  narx  strategiyasini  tanlashda 
xarajatlar  va  rentabellik  bilan  bog‘liq  ichki  cheklashlarni  ham,  bozorning  xarid 
qobiliyati  va  raqobatchi  tovarlarning  narxlari  bilan  bog‘liq  tashqi  cheklashlarni  ham 
hisobga  olish  lozim.  Undan  tashqari,  narxlarga  oid  qarorlar  tovarni  pozitsiyalashga 
oid qarorlar bilan va sotish strategiyasi bilan muvofiqlashtirilgan bo‘lishi kerak. 
Tovarni xarid qilishning to‘la qiymati. Ilgari aytib o‘tilganidek, xaridorning asl 
xarajatlari  faqat  to‘langan  narx  emas,  balki  ayirboshlash  shartlari  bilan  ham 

---

 
173 
 
 
belgilanadi.  Bu  xarajatlar  egalik  huquqining  o‘tishidagi  muayyan  jarayonni:  to‘lov 
tartibi, etkazib  berish shartlari  va  muddatlari, sotishdan keyingi  xizmat  ko‘rsatish  va 
hokazolarni to‘lig’icha qamrab oladi.