Statistika fanidan: 58-variant

3-topshiriq.Nisbiy miqdorlar o’rtasidagi bog’lanishlar. Tayanch iboralari: dinamika, tuzilma, taqqoslash, solishtirma, jadallik miqdorlari.

Nisbiy miqdorlarning turlari va ularni hisoblash tartibi.

Nisbiy miqdorlar hisoblanayotganda taqqoslash bazasi (maxraj) qilib har

xil miqdorlar qabul qilinishi mumkin. Jumladan, bazis miqdor sifatida davlat

buyurtmasi, otgan davr miqdori (hajmi), organilayotgan hodisa yig’indisi, boshqa mintaqa (hudud) korsatkichi yoki qandaydir boshqa hodisalar

korsatkichi olinishi mumkin. Shunga qarab, nisbiy miqdorlar quyidagi asosiy

turlarga bolinadi:

 Reja topshirig’i nisbiy miqdorlari.

 Buyurtma (shartnoma) bajarilishi nisbiy miqdorlari.

 Dinamika nisbiy miqdorlari.

 Tuzilma (struktura) nisbiy miqdorlari.

 Koordinatsiya nisbiy miqdorlari.

 Intensiv nisbiy miqdorlar.

 Obektlararo va hududiy taqqoslash nisbiy miqdorlari.

Har bir nisbiy miqdor turi muayyan vazifani bajaradi.

Reja topshirig’i nisbiy miqdori rejalashtirilayotgan davr korsatkichining

oldingi yilning haqiqiy korsatkichiga nisbatan qanday ozgarishi lozimligini

korsatadi va quyidagicha hisoblanadi:

DRT – joriy davr uchun reja topshirig’i.

Do – bazis davrda haqiqiy bajarilgan korsatkich.

Buyurtma (shartnoma) bajarilishi nisbiy miqdori muayyan davr ichida

shartnomadagi topshiriqlarning qay darajada bajarilganligini tavsiflaydi.

buRTnm – buyurtma (shartnoma) bajarilishi nisbiy miqdori;

Dinamika nisbiy miqdorlari bir xil turdagi hodisa va jarayonlarning vaqt

boyicha ozgarishini tavsiflaydi. Ular joriy davr korsatkichini bazis davr

korsatkichiga bolish yoli bilan aniqlanadi. Agar davrlar soni uch va undan

ortiq bolsa, u holda har bir keyingi davr darajasini undan oldingi davr

darajasiga taqqoslash yoli bilan ham dinamika nisbiy miqdorlarini aniqlash

mumkin. Birinchi korinishda hisoblangan dinamika nisbiy miqdorlari bazisli,

ikkinchisi esa zanjirsimon deb yuritiladi.