Статистик курсаткичлар


Нисбий курсаткичларнинг таснифи



Download 113,5 Kb.
bet3/6
Sana22.02.2022
Hajmi113,5 Kb.
#107046
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
Статистик курсаткичлар

Нисбий курсаткичларнинг таснифи
Нисбий микдорларнинг мазмуни, яъни вокеликнинг кандай томонини таърифлаши ва щисоблаш усулига караб уларни куйидаги тасниф гурущларига ажратиш мумкин (3,5-тарщ).
Биринчи гурущ нисбий курсаткичлари мураккаб объект ёки тупламнинг тузилиши ва унинг фаркларини умумлаштириб таърифлайди. Тузилиш нисбий микдорлари айрим унсур (кисм)ларнинг умумий тумламдаги (мураккаб объект щажмидаги) салмо\и ёки щиссаси кандай эканлигини аниклайди. Бунинг учун айрим унсур (кисм) щажми умумий туплам щажми билан таккосланади, яъни:
Si к ni / ni Бу щолда  Si к 1.

Тузилиш ва унинг фаркларини таърифловчи курсаткичлар каторига куйидагилар щам киради:


а) координация нисбий микдорлари: улар айрим унсур (кисм)ларнинг бир-бирига нисбатини таърифлайди, яъни:
Кi к ni / ni-1 к Si / Si-1
Кi - координация нисбий микдорлари (бир унсурни иккинчисига нисбати);
б) туплам тузилишининг мураккаблик даражасини, щиссаларнинг нотекислик даражасини таърифловчи уртача абсолют ва уртача квадратик тафовут курсаткичлари щамда уларнинг нисбий курсаткичлари, яъни:

d i к (Si - Si )/ N; σs к (Si - Si )2 / N;


d ds к ds / S0 ; Vds к ds / S ;


Бу ерда:
ds - щиссаларнинг уртача абсолют тафовути.
σs к щиссаларнинг уртача квадратик тафовутлари.
Vds к уртача абсолют тафовутнинг нисбий курсаткичи.
VGs к уртача квадратик тафовутнинг нисбий курсаткичи.
- уртача щисса даражаси, яъни к Si / N
N - туплам щажми, яъни N к ni ;
в) икки туплам тузилишидаги фаркларни умумлаштириб таърифловчи курсаткичлар, масалан
sА-sБ к (SiА - SiБ )2 / (S2iА + S2iБ ) ;
Бу ерда: SiА - А тупламдаги айрим унсур(булак)лар щиссаси;
SiБ - Б тупламдаги айрим унсур(булак)лар щиссаси;

Динамика нисбий курсаткичлари - бу турли вакт даврларига тегишли курсаткичлар нисбати щоси-ласидир.
Нисбий курсаткичларнинг иккинчи гурущи урганилаётган щодиса ва жараённинг динамикасини, вакт буйича узгаришини таърифлайди. Улар жорий даврдаги щодиса курсаткичини утган даврдаги микдорига булиши йули билан аникланади ва одатда фоизда щисобланиб, усиш суръатлари деб аталади. Агар даврлар сони уч ва ундан ортик булса, уларни щисоблаётганда таккослаш асосини узгармас ёки узгарувчан куринишда олиш мумкин. Биринчи щолда щамма даврлар курсаткичлари бир давр (заминий давр), масалан, бошлан\ич давр курсаткичи билан таккосланади. Олинган натижалар заминий усиш суръатлари деб номланади. Иккинчи щолда щар бир кейин келадиган давр курсаткич узидан олдинги давр курсаткичи билан солиштирилади. Олинган нисбий микдорлар занжирсимон усиш суръатлари деб аталади. Агарда таккосланувчи давр курсаткичини -Уi , бошлан\ич давр курсаткичини -УO
ва олдинги давр курсаткичини -Уi-1 деб белгиласак, у щолда занжирсимон усиш суръати(Тзан)
ТзанкУi*100/ Уi-1

заминий усиш суръати (Тзам) эса


ТзамкУi*100/У0

Урганилаётган щодисалар динамикасини таърифловчи нисбий курсаткичлар гурущига усиш суръатларидан ташкари яна кушимча усиш суръатлари, Тренд тенгламаларининг курсаткичлари (озод щадлар ва регрессия ва корреляция коэффициентлари), динамикада тебранувчанлик ва баркарорлик курсаткичлари, динамик индекслар ва щ.к. киради.


Нисбий микдорларнинг учинчи гурущи щодисалар орасидаги узаро бо\ланишларни ёки щамда щодисанинг омил (сабаб) белгилари билан натижавий (окибат) белгилар уртасидаги бо\ланишларни таърифлайди. Улар, масалан, бозор бащолари билан таклиф ва талаб щажми, истеъмол ва жам\арма билан товар ва хизматларни ишлаб чикариш,мещнат унумдорлиги билан мащсулот щажми, даромадлар билан мещнат унумдорлиги, сарфланган у\итлар билан щосилдорлик ва щ.к. бо\ланишларни тавсифлайди. Ушбу гурущ курсаткичлари каторига чегаравий мойиллик ва эластиклик коэффициентлари, корреляция ва детерминация коэффициентлари, баланс тузилмаларининг нисбий курсаткичлари, аналитик индекслар киради.



Фазовий (щудудий) таккослаш нисбий курсаткичлари мазмунан турдош булиб, аммо турли объект ва щудудларга щамда тузилмаларга тегишли курсаткичларни солиштиришдан олинган натижалардир.

Нисбий кырсаткичларнинг яна бир катта гурущи щодиса ва жараёнларни фазода олиб та==ослаш натижалари былиб, турли мамлакатлар, минта=алар, маъмурий-щудудий былинмалар, ташкилий-щу=у=ий тузилмалар ва объектларга тегишли мазмундош статистик кырсаткичларнинг

узаро нисбатларини тавсифлайди. Мазкур гурущ курсаткичларини кискача килиб фазовий (щудудий) таккослаш нисбий курсаткичлари деб аташ мумкин.

Интенсивлик нисбий курсаткичлари щодисанинг турли белгиларини таккослаш натижаси булиб, бир белги кийматининг бир бирлигига иккинчисининг канча бирлиги ту\ри келишини ифодалайди.
Нисбий курсаткичларни бошка гурущи бир объект (щодиса) га тегишли турли белгиларнинг узаро нисбатларини таърифлайди. Одатда улар интенсивлик нисбий курсаткичлари деб юритилади ва урганилаётган объектларнинг иккиламчи белгиларини умумлаштиради. Айрим щолларда бу белгиларни сифат белгилари деб щам аташади. Мещнат унумдорлиги даражаси, иктисодий усиш даражаси, ащоли зичлиги, моддий ва табиий ресурслардан фойдаланиш самарадорлиги (мащсулдорлиги) ва щоказо сифат белгиларини улчаш учун ту\ри ва тескари курсаткичлардан фойдаланамиз.
Ва нищоят, нисбий курсаткичларнинг алощида гурущини буюртма ва бошка шартномаларни, режаларни, нормаларни бажариш даражасини таърифловчи курсаткичлар ташкил этади. Улар щакикатда ишлаб чикарилган ёки етказиб берилган мащсулот (иш, хизмат) щажмини шартномада, режада, нормада кузланган микдори билан таккослаб аникланади.

Download 113,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish