Statikaning asosiy bog'lanish va bog'lanish reaksiyalari reja

STATIKANING ASOSIY BOG'LANISH VA BOG'LANISH REAKSIYALARI


Reja:

1. 
   Bog`lanish va bog`lanish reaksiyalari
   
2. 
   Erkin va erkinmas jismlar.
   
3. 
   Bog`lanish reaksiya kuchlari.
   
4. 
   Bog`lanishning turlari.
   
5. 
   Silliq qo`zg`almas tekislik.
   
6. 
   Egiluvchan yoki elastik jismlar.
   

Barcha jismlar nazariy mexanikada ikki gruppaga ajraladi.
1. erkin jismlar
2. erkinmas jismlar
Agar jism fazoning istalgan yo`nalishda harakatlana olsa bunday jismlar erkin jismlar deb ataladi.
Masalan. Havoda harakat qilayotgan samolyot, shar.
Agar jismning harakati biror yo`nalishda cheklangan bo`lsa, bunday jismni erkinmas yoki bog`lanishdagi jism deyiladi.
Masalan. Relesda turgan vagon stol ustidagi yo`q, osilgan doska va shu kabilar misol bo`ladi.
Relesda turgan vagoning vyertikal yo`nalishdagi harakati cheklangan. Bunda releslar vagon uchun bog`lanish vazifasini o`taydi, vagon esa bog`lanishdagi jismdir.
Bog`lanishning jismga ko`rsatadigan ta’sirini belgilovchi kuchga bog`lanish reaksiya kuchi yoki reaksiya kuchi deyiladi. Bog`lanish jismni qaysi tomonga ko`chishga yo`l kuymasa, reaksiya kuchi usha tomonga qarama-qarshi yo`naladi. Statikadan masala yechishda bog`lanish reaksiyasining yo`nalishini to`g`ri topish katta ahamiyatga ega. Shu sababli bog`lanishlarning asosiy turlarida reaksiya kuchlari qanday yo`nalganligini ko`rib chiqamiz.
1.Silliq qo`zg`almas tekislik ishqalanishni e`tiborga olinmaydigan darajajda silliq bo`lgan sirt odatda silliq sirt deb hisoblanadi. Jism silliq qo`zg`almas tekislik ustida muvozanatda tursa, yoki shu tekislikka nisbatan Harakatlansa, silliq qo`zg`almas tekislik jismni tekislikka perpendikulyar bo`lgan yo`nalishda harakat qilishiga to’sqinlik ko`rsatadi.
Silliq qo`zg`almas tekislikning reaksiya kuchi tekislikka perpendikulyar bo`lib, jism qaysi tomonga Harakat qila olmasa, shunga teskari yo`nalgan bo`ladi. (9-rasm a, b).

9-rasm
Bunda - silliq qo`zg`almas tekislikning reaksiya kuchi yoki normal reaksiya deb ataladi.
Agar jism sirt silliq bo`lmasa, A nuqtada normal reaksiya kuchidan tashqari urinma reaksiya kuchi ham bo`ladi (10-rasm). Bu kuch ishqalanish kuchi deb ataladi.

10-rasm
Bunda -normal reaksiya kuchi
-ishqalanish kuchi