Statika. Bir nuqtada kesishuvchi kuchlar

Statika. Bir nuqtada kesishuvchi kuchlar

Statika (yun. ststike — jismlarning ogirligi va muvozanati haqidagi taʼlimot) — mexanika boʻlimi; jismlarning ularga qoʻyilgan kuchlar taʼsirida muvozanatda boʻlish sharti oʻrganiladi. Qattiq jismlar S.si, suyukliklar S.si (gidrostatika) va gazlar S.si (aerostatika) ga boʻlinadi. Qattiq jismlar S.si esa analitik va geometrik S.ga boʻlinadi. Analitik S. asosida mumkin boʻlgan koʻchishlar prinsipi yotadi; bu prinsip yordamida ixtiyoriy mexanik tizimning muvozanat shartlari aniklanadi. Geo metrik S. mexanikaning asosiy qonunlaridan kelib chiquvchi, tajriba va kuzatishlar natijasida aniklangan quyidagi aksiomalarga asoslanadi: 1) inersiya aksiomasi — jiyemga qoʻyilgan kuchlar tizimi oʻzaro muvozanatlashsa, jism tinch holatda boʻladi yoki toʻgʻri chiziqli tekis harakat qiladi. 2) muvozanat aksiomasi — erkin jiyemning istalgan 2 nuqtasiga miqdorlari teng , yoʻnalishi esa shu nuqtalardan oʻtuvchi toʻgʻri chiziq boʻyicha qaramaqarshi tomonga yoʻnalgan 2 ta kuch taʼsir etsa, buqday kuchlar oʻzaro muvozanatlashadi; 3) parallelogramm aksiomasi — jiyemning biror nuqtasiga qoʻyilgan turli yoʻnalishdagi 2 kuchning teng taʼsir etuvchisi miqdor jihatdan shu kuchlarga qurilgan parallelogrammning ular qoʻyilgan nuqtadan oʻtuvchi diagonaliga teng va shu diagonal boʻyicha yoʻnaladi; 4)taʼsir va aks taʼsir aksiomasi — 2 jiyemning birbiriga har qanday taʼsiri oʻzaro taʼsirga ega boʻlib, bu taʼsirlar har doim kattaligi jihatdan teng va yoʻnalishi jihatdan qaramaqarshidir. Bu qonunni birinchi boʻlib I. Nyuton taʼriflagan. Geometrik S. uslublaridan foydalanib qattiq jismlarning muvozanat holatlari oʻrganiladi. Bunda, asosan, quyidagi 2 turdagi masalani yechish koʻriladi: 1) jismga qoʻyilgan kuchlar tizimini oddiy koʻrinishga keltirish; 2) jism muvozanatda boʻlishi uchun unga qoʻyiladigan kuchlar tizimi qanday shartlarni qanoatlantirishini aniqlash. S.ning asosiy tushunchalariga moddiy nuqta, mutlaq qattiq jism, sanoq tizimi, erkin jism, kuch, biror nuqtaga yoki ukda nisbatan kuch momenti, juft kuchlar kiradi