Statika aksiomalari: jismlarning muvozanati, teng ta’sir etuvchi kuch, ta’SIR VA AKS ta’sir,ikki kuchni qo‘chish

NUQTA DINAMIKASINING ASOSIY TUSHUNCHALARI: DINAMIKA PREDMETI, KLASSIK MEXANIKANING ASOSIY QONUNLARI, DINAMIKANING IKKI ASOSIY MASALASI.

1. 
   Dinamika predmeti
   

Dinamika yunoncha “dinamics” - kuch so’zidan olingan. Dinamikada moddiy nuqta, moddiy nuqtalar sistemasi va absolyut qattiq jismning harakati shu harakatni vujudga keltiruvchi kuchlar bilan birgalikda o’rganiladi.
Umumiy holatda kuch vaqtga, kuch qo’yilgan nuqtaning koordinatasiga va tezligiga bog’liq bo’lishi mumkin;

F Ft, x, y, z, x^&, y^&, z&

yoki
F  F 

r r_{& .}

t , r , r
Har qanday jism harakati o’nga ta’sir etuvchi kuchlardan tashqari, jismning inertligi yoki inersiyasiga bog’liq bo’ladi.
Kuch ta’sir etmaganda jism o’z holatini yoki harakatini saqlashi kuch ta’sir etganda esa o’z harakatini birdaniga emas, balki jism tashkil topgan moddaning miqdoriga bog’liq ravishda asta- sekin o’zgarishi jismning inertligi xususiyatiga kiradi.
Qattiq jism tashkil topgan moddaning miqdori bilan xarakterlanuvchi va jismning inertlik o’chovini ifodalovchi kattalik inersion massa deyiladi.
Yer sirtiga yaqin masofadagi jism og’irligining P, uning erkin tushish tezlanishiga nisbati o’zgarmas bo’lib kuzatish joyiga bog’liq bo’lmaydi

Jismning fizik xususiyatiga bog’liq bo’lgan va (1.1) formula yordamida aniqlanadigan m
kattalikka gravitasion massa deyiladi.
Odatdagi sharoitda (kichik tezliklarda) gravitasion massa va inersion massa o’zaro tengligi isbotlangan.
Shunday qilib, massa jism tashkil topgan moddaning miqdoriy o’zlovchi bo’lishi bilan birga inersiya o’lchovini ham ifodalaydi.
A. Eynshteynning nisbiylik nazariyasida jismning massasi m uning tezligiga bog’liq ravishda ushbu formula yordamida aniqlanishi isbotlanadi
m_o
m  ;

bu yerda m₀ - jismning tinch holatdagi massasi

v - jismining tezligi va
c - yorug’lik tezligi.
Klassik mexanikada jismlarning tezligi yorug’lik tezligidan ancha kichik deb qaraladi. Shu sababli v² /c² 0 va m = m₀ deb qaraladi.
SI birliklar sistemasida massa kilogramm (kg) bilan o’lchanadi.
Jismning harakati unga ta’sir etuvchi kuchlardan tashqari jismning shakliga, ya’ni jism massasining qanday taqsimlanganliliga ham bog’liq bo’ladi.
Dinamikada dastlab moddiy nuqtaning harakati o’rganiladi. So’ngra olingan natijalar moddiy nuqtalar sistemasi va qattiq jismga tatbiq qilinadi.

2.