Statik biokimyо

giperglikemiya

  deyiladi.  Bunday  paytlarda  glyukoza  siydik  bilan 

qo‘shilib  ajratila  boshlaydi.  Bu  holatni 

glyukozuriya 

deb  ataladi.  Odatda  glyukozuriya  qonga 

glyukoza miqdorining 150-180 mg % oshganida ro‘y beradi. 

Uglevodlar  almashinuvida  jigar  muhim  ahamiyatga  ega.  Bu  o‘rinda  aytib  o‘tilganidek, 

uning  asosiy  funksiyasi,  qopqa  vena  orqali  keladigan  qon  bilan  monosaxaridlardan  glikogenni 

sintez  qilishi,  ya'ni 

glikogenezdan 

iborat.  Agar  ovqat  bilan  kiradigan  yoki  qonga  beriladigan 

glyukoza  kamaysa  zaxira  holdagi  glikogen  parchalanib  glyukoza  hosil  qilinadi,  bu  jarayonni 

glikogenoliz 

deb ataladi. Jigarda glikogen miqdori organizmning ovqat rejimiga bog'liq, odatda 

jigar  massasining  3-5%  ni  glikogen  tashkil  qiladi.  Odam  och  qolsa,  jigarda  glikogen  miqdori 

keskin  kamayib  ketadi,  lekin  u  batamom  yo'qolmaydi.  Agar  iste'mol  taomlarda  uglevodlar 

butunlay bo‘lmasa yoki juda kam bo‘lsa glikogen ovqatning boshqa kompanentlaridan ham hosil 

bo‘lishi  mumkin.  Aminokislotalardan  glikogen  hosil  bo‘lish  jarayonini 

glikoneogenez 

deb 

ataladi.  Uglevodlarning  tanada  o‘zlashtirilishi  natijasida  jigarga  3  xil  monosaxarid,  ya'ni 

glyukoza,  fruktoza  va  galaktoza  o‘tadi.  Qopqa  venasidan  o‘tadigan  qondagi  qayd  qilingan 

monosaxaridlarning bir qismi glikogenga aylansa, qolgan qismi to‘g'ridan -to‘g'ri qon bilan jigar 

orqali oqib o‘tadi. Turli sabablarga ko‘ra qon tarkibida glyukoza kamaysa u jigardagi glikogen 

parchalanishidan  qonga  o‘tadi  va  qonga  glyukoza  miqdori  yuqorida  qayd  qilinganidek  bir  xil 

saqlanadi.  Yana tanadagi  muskullarda  ham  glikogen  to‘planadi.  Barcha  muskullardagi  umumiy 

glikogen  miqdori  1-2  %  dan  oshmaydi.  Muskullardagi  glikogen  ham  mo‘l-ko‘l  ovqatlanishda 

ko‘payib,  ochlik  holatida  kamayib  ketadi.  Yana  muskullar  ishlab  turganda,  ya'ni  qisqarib 

turganda  ularda  glikogen  parchalanishi  kuchayadi.  Muskullar  ishlab  turganida  faollashgan 

fosforilaza  fermenti  ta'sirida  glikogenga  bir  molekula  fosfot  kilota  birikib,  keyin  glikogen 

glyukoza-1- fosfotgacha parchalanadi va bu moddalar muskul qisqarishi  uchun energiya manbai 

bo‘lib  xizmat  qiladi.  Qon tarkibida  glyukozaning  doimiy  miqdorda  saqlanishi  ancha  murakkab 

mexanizmga  ega.  Bu  jarayonda  ham  nerv  tizimi,  ham  endokrin  tizimi  qatnashadi.  Oqibatda 

bunday  muvozanat  to‘qimalarda  glyukoza  uglevod  bo‘lmagan  boshqa  moddalardan  hosil 

bo‘lishi,  uglevodlarning  oksidlanishi,  uglevodlarning  yog'larga  aylanishi  hamda  glyukozaning 

---

tashqariga  chiqarib  yuborilishi  bilan  saqlanadi.  Lekin  qonda  glyukozaning  bo‘lishida  jigar  hal 

qiluvchi  o‘ringa  ega.  Agar  tanadan  jigar  kesib  olib  tashlansa  qonda  glyukoza  keskin  kamayib 

ketadi.  Muskullarning  ishlashi  natijasida  kamaygan  glyukoza  dam  olish    payti  qayta  tiklanadi. 

Muskullarda o‘rtacha 250gr glyukoza bo‘ladi. 

Turli  a’zolardan  qon  oqib  o’tganida  ular  har  xil  miqdordagi  glyukozani  ushlab  qolish 

xususiyatiga ega, masalan, rus patofiziolog olimi Efim Semyonovich  Londonning  aniqlashicha, 

miya 12%, ichak 9%, muskul 7% va buyrak qondagi glyukozaning 5% ni ushlab qoladi. 

Muskul  faoliyatining  tegishli  energiya  bilan  ta'minlanishini  tushunishda  kreatinfosfat  va 

adenozintrifosfatlarning  ochilishi  muhim  ahamiyat  kasb  etdi.  Ma'lumki  kreatinfosfat  1927  yili 

muskul ekstraktidan ajratib olingan. U muskul qisqarish davrida tamoman sarf bo‘lib ketadi, dam 

olish  davrida  esa  qaytadan  tiklanadi.  U  muskul  faoliyatini  energiya  bilan  ta'minlovchi  asosiy 

manbadir. Shuni ham esdan chiqarmaslik kerakki, muskul faoliyatida dastavval adenozintrifosfat 

parchalanib  kerakli  energiyani  beradi.  Kreatinfosfat  esa  adenozindifosfatdan  hosil  bo‘lishida 

ishlatiladi