Standartlashtirish asoslari

 Qamrovchi va qamraluvchi detallarning musbat va manfiy chetki og`ishlari. 

---

 
171 
Haqiqiy og`ishma deb haqiqiy o`lcham bilan nominal o`lcham orasidagi tafovutga 
aytiladi.  Chizmalarda  nominal  va  chekli  chiziqli  o`lchamlar  va  ularning  chekli 
og`ishmalari quyidagidek ko`rsatiladi: 
 
6.2. Qo`nim va qo`yimlarning yagona tizimi 
T  –bu  eng  katta  va  eng  kichik  o`lchamlar  orasidagi  farq  yoki  yuqorigi  va  pastki 
chekli og`ishlar algebraik farqining mutloq qiymatidir. 
Ya’ni: TD = D
max 
– D
min
 = ES – EI, - teshik uchun 
  Td = d
max
 - d
min
 = es – ei – valuchun. 
Qo`yim 
hamishamusbatmiqdordir. 
Qo`yimnioshirishbilanmahsulotsifatiyomonlashadi,  lekintayyorlashtannarxikamayadi. 
Qo`yimnisoddalashtirishuchunqo`yim 
maydoniko`rinishidagrafiktarzdatasvirlanadi 
(qo`yim 
maydonibuno’lchizig`iganisbatanyuqorivapastkichekliog`ishlarbilanchegaralanganmay
dondir). 
Nolchizig`i 
– 
nominalo`lchamniifodalovchi, 
o`lchamningchekliog`ishlari 
qo`yilgan (00) chiziqdir.    
No’l chiziqdanyuqorigamusbat(+), pastigaesamanfiy(-) og`ishmalarjoylashtiriladi 
(2-rasmga qarang). 
Qo`nimlar 
- ikki detalning o`zaro biriktirilishi (joylashtirilishi) harakteri qo`nim 
deb ataladi. Qismlar (detallar) asosan uch xil qo`nim  bilan joylashtiriladi:   
a) bemalol harakatlanadigan yoki erkin qo`zg`aladigan qilib joylashtirish. Bunday 
biriktirilgan qismlar (detallar) bir – biriga nisbatan erkin harakatlana oladi; 
b)  salgina  harakatlana  oladigan  yoki  sal  qimirlamaydigan  (qo`zg`almas)  qilib 
joylashtirish.  Bunday  biriktirilgan    detallar  bir  –  biriga  nisbatan  salgina  harakatlana 
oladi yoki ozgina tashqi kuch bilan bir – biriga kiritilib yig`iladi va qo`zg`almaydigan 
bo`ladi; 
v)  qimirlamaydigan  (qo`zg`almaydigan)  qilib  joylashtirish,  qimirlamaydigan 
biriktirilgan  qilib  detallar  bir  –  biri  bilan  mustahkam  bog`langan  bo`ladi  va  ularni 
ajratish uchun kuch sarf qilish kerak (presslab qo`nim-siquv qo`nimi). 

---

 
172 
Shularga  asoslanib  Ya’ni,  teshik  va  val  qo`yim  maydonlarining  bir  –  biriga 
nisbatan joylashishiga qarab qo`nimlar tirqish bilan, o`tishli va taranglik bilan tavsifli 
bo`lishlari mumkin. 
6.