Standartlashtirish asoslari

Standart  na’muna  - 
modda  va  materiallarning  xossalarini  va  xususiyatlarini 
tavsiflovchi  kattaliklarni  hosil  qilish  uchun  xizmat  qiladigan  o`lchov  sanaladi. 
Masalan, g`adir-budurlikning na’munalari, namlikning standart na’munalari. 
Na’munaviy  modda
  esa,  muayyan  tayyorlash  sharoitida  hosil  bo`ladigan  va 
aniq  xossalarga  ega  bo`lgan  modda  sanaladi.  Masalan,  "toza  suv",  "toza  metall"  va 
hokazolar. "Toza rux" 420
0
C temperaturani hosil qilishda ishlatiladi. 
O`lchovlar  ko`p  qiymatli  (o`zgaruvchan  qarshiliklar,  millimetrlarga  bo`lingan 
chizg`ich)  va  bir  qiymatli  (tarozi  toshi,  o`lchash  kolbasi,  normal  element)  turlarga 
bo`linadi. Ba’zan o`lchovlar to`plamidan ham foydalaniladi. 
Kattalikning  o`lchamini  hosil  qilish  va  foydalanishda  quyidagi  qatorni  yodda 
tutishimiz lozim bo`ladi: 

---

 
131 
Ishchi  o`lchash  vositalari,  na’munaviy  o`lchash  vositalari,  ishchi  etalon, 
solishtirish etaloni, nusxa etalon, ikkilamchi etalon, maxsus etalon, birlamchi etalon va 
davlat etaloni. 
Fan  va  texnikaning  eng  yuqori  saviyasida  aniqlik  bilan  ishlangan  na’munaviy 
o`lchovlar 
etalonlar
deb  ataladi.  Etalonlar  ishlatiladigan  va  davlat  etalonlariga 
bo`linadi. Davlat etalonlari na’munaviy o`lchov va asboblarni tekshirishda qo`llaniladi 
va Davlat standarti idoralarida saqlanadi.