Sputnik aloqasi фани бўйича

Сигналларнинг статистик таснифлари.

Узатилаётган сигналлар тасодифий воқеликни ёки жараённи характерлайди. Сигналнинг тасодифий характери уларнинг ижтимоий кўринишини аниқлайди.

Агар сигнал ҳар вақт бирлигида аниқланган бўлса, у тасодифий жараён билан аниқланади. Вақт бирлигида узлукли сигнал тасодифий кетма-кетликда берилади. Шундай қилиб, аналогли сигналлар тасодифий узлуксиз жараён ёки уапуксиз белгили кетма-кетликда берилиши мумкин. Узлукли сигнал узлукли тасодифий жараён ёки узлукли тасодифий кетма-кетликда охирги кўп ҳолатни қабул қилади. Маълумки, (t) — тасодифий жараён, агар л-ўлчовли жараён тақсимотида ихтиёрий ₁, ₂, ....., _н. қийматларни аниқлаш мумкин бўлса t₁, t₂, ....., t вақт ҳолатларида берилган дейилади.
Тасодифий жараёнларда Марков жараёнлари катта ўринни ташкил этади. Уларнинг характерли хусусиятлари: (t_{к 1}) маълум қийматларида (t_к) қиймати ихтиёрий вақт бирлигидаги қийматига боғлиқ бўлмайди, яъни эҳтимоллик зичлиги қуйидаги тенгликни қаноатлан- тиради:
3-расмда сузгичнинг (фильтр) жараённи ташкил этув- чи схемаси кўрсатилган. 4-расмда эса ушбу жараённинг корреляция функцияси кўрсатилган.
Бу ерда ЬРг билан Фоккер-Планк-Колмогоров операто- ри белгиланган. тенглама ихтиёрий /-вақт бирлигида, чегаравий ва бошланғич шартлари берилган ҳолат учун зичлик эҳтимолини аниқлайди ва Фоккер-Планк-Колмогоров тенгламаси деб аталади. тенглама билан ифодаланувчи Марков жараёнини аниқловчи, сигналнинг нисбатан

3 – расм 4 – расм

мураккаброқ модели қўлланилади. Бунда ЬРгоператор кўриниши.

Тенгламада мураккаблашади. Ўтиш эҳтимоли тенглама билан узлуксиз тасодифий Маркон кетма-кетлиги бўйича ёзилади. Ушбу тенглама структураси тенглама кўринишида бўлади.
Сигналларнинг асосий таспифлари.

Радиотехник тизимларда сигнал узатиш квазигармоник турдаги жараёнга тааллуқди бўлиб, у қуйидаги тенглама билан ёзилади:

бу ерда А(t) оғма ва фаза (t)-вақт функцияси, соs w₀t га нисбатан секин ўзгарувчи; w₀ — частотанинг ўзгармас қиймати.

Узатилаётган информация оғма эгриликтаркибида фаза ёки частота ўзгаришида бўлиши мумкин. Шунгаасосланиб модуляция амплитудали, фазали ёки частотали турларга бўлинади. Агар сигнал узлукли (дискрет) бўлса, сигнал модуляцияси — манипуляция дейилади.
Радиотехник тизимларда сигнал узатишда сигнал кўриниши ушбу тиэимга қуйилган талаблардан, хусусан сигналнинг халақитлардан ажратиб олишга асосланади. Агарда сигнал узатувчи сифатида гармоник тебранишлардан фойдаланилса, халақитлар мавжуд бўлмаган ҳолатда эг- рилик ва фаза детерминлашган (А(t) = А₀; (t) = ₀) бўлади.
Қабул қилувчи томонда мос равишда вақт бирлигида сигналнинг амплитудаси ёки фазаси ўзгарса, сигнал узатиш кенг полосали бўлади. Узатилаётган сигнал (t) таркибидаги хабар А(t) ва (t) қўшимча модуляция функция таркибида бўлади.



8 – расм.

Масалан, фазали модуляцияда қуйидагини ҳосил қиламиз:

бу ерда ц — модуляция чуқурлигини характерловчи коэффициент

Сигналларни ифодалашда ббаза тушунчаси киритила- ди:

Даврий сигналнинг маълум бўлган А(t) ёки (t) функцияси бўлса, Т — сигналнингтакрорланиш даври; ∆f - сигнал спектрининг кенглиги.

Хулоса.

Радиоканалларда сигналларга халақитлар таъсир этиб, сигнални қабул қилишни қийинлаштиради. Халақитлар тасодифий характерга эга бўлиб, уларни тўлиқлигича йўқ қилиб бўлмайди. Келиб чиқиши жиҳатидан халақитлар турлича бўлади. Улар ичида энг кўп тарқалгани атмосферадаги электр жараёнлари билан боғлиқбўлган атмосфера халақитларидир. Бу халақитлар таъсири айниқса узун ва ўрта тўлқинларда кўпроқ сезиларли бўлади.

Турли хилдаги электр ускуналари таъсирида, электродвигатель, автомобилларнинг ёқиш тизими, тиббиёт электржиҳозлари ва ҳоказолардан индустриал халақитлар содирбўлади. Радиолинияларнинг иш фаолиятларига ишлаб турган радиожиҳозлар сонининг ортиши ҳам таъсир кўрсатади. Сигналларнинг бузилиши оқибатида — радиоузатиш частоталарининг ностабиллиги натижасида каналларда ночизиқ жараёнлар ҳосил бўлади.

Фойдаланилган адабиётлар:
1 . А. А. Ҳолиқов, Й.Р. Рашидов. Радиотехиика фанипииг риножлаништарихи ва мутахассислик қақила. Ўқув қуллаима, Тошкент. “ТДТУ" 1993. 130-бст.
2 А. А. Холиқов. Радиотехлик тиаимлар мазарияси асослари. 1-қисм. Маърузалар туллами. Тошкеит. "ТТЙМИ" . 2000. 72-бет.
3. А. А. Холиқов. Раииотсхник тиэимлар наэарияси асослари; 2-қисм. Маъруэалартуплами. Тошкент. “ТТЙМИ", 2000. 58-бет.
4. А. А. Халиков. Основм теории ралиотехнических систем. Конспскт лскиий. Часть-1. Ташкент. “ТашИИТ", 2000. 73-стр.