Справочник иккинчи туэатилган ва тўлдирилган нашри

Маҳоки аттори масжиди ( X II аср)
Маҳоки Аттори масжиди шаҳар марказида- 
ги М. В. Фрунзе номли скверда (ёзги кино ол- 
дида) жойлашган. Б у масжид илгари атторлар 
растаси бўлган жойда қурилгани учун шундай 
деб аталган. Масжид қарийб 6 метр. чуқурлик- 
да ер остига кириб кетган, аслида эса кўп аср-
38
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

лардан бери шаҳардаги тупроқ қатлами ошиб 
боргани учун масжид кўмила борган.
X аср тарихчиси Норшоҳий бир вақтлар бу 
жойда оташпарастлар ибодатхонаси ўрнига 
қурилган Моҳ масжиди бор эди, деб ҳикоя ҳи- 
лади. Б у ерда ўрмон бўлган, дарё оқиб ўтган. 
Дарахтлар сояоида йилига икки марта бозор- 
очилиб, ёғочдан ва лойдан ясалган бутлар со- 
тилган.
Бу бино ўрнида будда монастри (будда роҳ- 
иблари яшаган жой), кейинчалик оташпа- 
растлар ибодатхонаси бўлиб, правардида му- 
сулмонлар масжидига айлантирилгад бўлиши 
эҳтимолдир.
1934 — 1935 йилларда бу масжидда В. А. 
Шишкин археологик қазишлар ўтказиб, беш 
қават пол бўлганини аниқлади. Шундай қилиб 
Маҳоки Аттори масжиди ўрнида илгари мажу- 
сийлар ибодатхоналари бўлганига шубҳа қол- 
майди.
Маҳоки Аттори масжиди олтида тош устин 
устига қурилган ёпиқ масжидлардан бири. Бу 
масжид М. В. Фрунзе номли сквер томонидаги 
жанубий пештоқ архитектураиинг ноёб асари 
ҳисобланади. Пештоқ ва тахмонсимон эшиги 
ҳар хил усуллар билан, чунончи ўймакор ганч, 
сайқал берилган ғишт, кошин, ўйиб нақшлан- 
ган сопол ғиштчалар билан безатилган.
Шарқий эшиги томонида бино ичинииг кўп 
қисми масжид полига тушадиган кенг тош зи- 
надан иборат. Бу зина масжид ичкарисига ки- 
риш учунгина эмас, балки ибодат қиладиган 
жой бўлиб ҳам хизмат қилган. Б у зина жану- 
бий пештоқ қурилиб тамом бўлгандан кейин 
қурилган,