Sport mashg‘ulotlari jarayonining tuzilishi mundarija: kirish II. Bob. Jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining tuzilishi va mazmuni

2.2 Mashg‘ulotning mezostrukturasi

Mikrotsikllar mashg‘ulotning o‘rta (mezo)sikllaridan tuzilgan bloklar deb qarash mumkin. Har bir mezotsikl mashg‘ulot jara yonining yakunlovchi bosqichiga nisbatan hosil bo‘ladigan bir yoki bir necha tiplardan yaratigan 3 tadan 6 tagacha bo‘lgan mikrotsiklni o‘z ichiga oladi. Mezotsiklning asosan quyidagi uch turi ajratiladi.
«Tortuvchi» mezotsikllar. Hajmi yetarlicha katta bo‘la oladigan jismoniy yuklanishlar jadalligining bir tekisda ortib borishi bilan xarakterlanadi (ayniqsa sportning uzoq masofali turlarida), bunda mashg‘ulot mazmuni yo‘naltiruvchi yo‘nalishda bo‘ladi. Mezotsiklning bu turidan odatda mashg‘ulotning tayyorlov davri boshlanadi. Ba’zi hollarda bu mezotsikl tayyorlanishi mumkin (jismoniy yuklanishning umumiy qiymatining ortib borishi bilan), bu esa sportchining moslashuv (adaptatsion) imkoniyatlariga, sport turining xususiyatlariga, oldingi o‘tkazilgan mashg‘ulot xarakteriga va boshqa (mashg‘ulotlarda tanaffuslar bo‘lganmi yoki yo‘qmi va shu kabi) hollarga bog‘liqdir.
Ba’zali mezotsikllar mashg‘ulot tayyorlash davrining eng muhim mezotsikllaridandir. Shu turda organizmning funksional imkoniyatlarini orttirib beruvchi asosiy mashg‘ulot jismoniy yuklanishlari mavjud bo‘ladi, yangi faoliyatni o‘zlashtirish yoki ol dingi faoliyatda o‘zlashtirilgan formalarini takomillashtiriladi. U mezotsikllar turlichadir. Masalan: tayyorgarlikning dastlabki mazmuniga ko‘ra umumiy tayyorgarlik va maxsus tayyorgarlik mezo tsikllari, qo‘yiladigan mashg‘ulot talablari ning yo‘nalishi bo‘yicha rivojlantiruvchi va turg‘unlantiruvchi mezotsikllarga bo‘linadi. Bu tipdagi mezotsikllar soni sportchining mas’uliyatliligi musobaqalarga tayyorlanishi uchun kerak bo‘lgan vaqtga bog‘liq bo‘ladi.
Tayyorlanuvchi-nazorat mezotsikllar. Mezotsiklning bu tipi xuddi baza va musobaqali mezotsikllar orasidagi o‘tish formasi sifatida xarakterlanadi. Xususiy mashg‘ulot faoliyati asosan mashg‘ulotning nazorat xarakteriga ega va shu yo‘l bilan asosiy musobaqalarga tayyorlanish vazifalariga bo‘ysunadigan musobaqalar seriyasidagi uchrashuvlar bilan moslashtiriladi.⁵