Sport fiziologiyasi fanidan ma’ruzalar matni Ma’ruza Kirish

Ma’ruza: 17 Ayollar sportining fiziologik asoslari.

Reja:
1. Ayollarning sport trenirovkalari va uning xususiyatlari

2.Ayollarda xarak va vegetativ funksiyalarining xususiyatlari.
3.OMS va uning sport faoliyatiga taxsiri.
4.Sport bildan shugullanishning Ayollar organizmga ta’siri.

Ayollarning sport trenirovkalari va uning xususiyatlari

Xar xil eshdagi kizlar va Ayollarning jismoniy mashklar bilan shagallanishi asosan ikkita maksadga karatilgan bulib,ularning bittasi salomatlikni yaxshilash bulsa,ikkinchis esa sport soxasida erkaklar bilan enma en turib, respublikani shon shuxratini ximoya kilishda ishtirok etadilar. Mav’lumki,jismoniy tarbiya va sport bilan shugullanuvchi bunday Ayollar soni ildan ilga ortib bormokda. Kizlar va Ayollar organizmning ish kobiliyati erkaklarning ish kobiliyatidan bir muncha past darajada buladi, bu Ayollar organizmning anatomik va fiziologik xususiyatlariga boglik..SHuning uchun Ayollarning salomatligini yaxshilash , eki ularni sportda yukori natijalarga erishadigan xolatga keltirish uchun beriladigan jismoniy mashklar xajmini optimal darajadabelgilamay turib, kuylgan maksadga erishib bulmaydi. Berilgan jismoniy ish xajmini belgilaganda Ayollar organizmning tuzilishi va funksional xususiyatlari bilan kattik boglangan buladi.,aks xolda ularning salomatligi emonlashiga,xatto ularning bir umr nogiron bulib kolishiga olib keladi. Ma’lumki xar bir ael onalik burchini utaydi,kelgusi avlodni soglom, bakuvat bulishi,eng avvalo onaning salomatligiga boglikligini unutmaslik zarur.Buning uchun Ayollar sportini olib boruvchixar bir mutaxassis, xar bir ustoz Ayollar organizmning jismoniy imkoniyatlarini yaxshi bilish zarur.

Ayollarda xarak va vegetativ funksiyalyarining xususiyatlari

.
Ayollar organizmi ta’riflasak ,ularni bui 161 sm buladi.Kukrak kafasi Ayollarda kiska,diafragma ancha yukori joylashgan buladi.Ayollarni oek kullari xam erkaklarnikishga nisbatan kiska,ammo Ayollarni umurtka pogonasi uzun buladi,chunki atsrim umurtkalarni orasidagi tirkich keng va umurtkalar aro disklar kalin buladi. Ayniksa Ayollarda umurtka pogonasini bel va buin kismlari erkaklarnikiga nisbatan uzunrokdir.
Umurtkalarni tutashtiruvchi boylamlar ancha elastik buladi,bu xolatlarni erkaklarga nisbatan egiluvchan bulishini ta’minlaydi. Ayollar va erkaklar urtasidagi fark ularning elka va tozlarning tuzilishi dir.,ya’ni Ayollarda elka kengligi kichik,a toz kengligi keng buladi.Umuman Ayollar skeleti erkaladagiga karaganda nozikrok,engirok,elastikrok,va xarakatchan buladi.Ayollarda muskul tukimasi kam buladi,eg tukimasi ancha kup buladi,Ayollar kuchi erkaklarnikiga nisbatan ancha kam buladi.Markaziy nerv sistemasida xam jinsiy fark mavjud. Maxsu xarakat reaksiyalarining tezligi erkaklardagiga nisbaian past buladi,lekin markaziy nerv sistemasi tomonidan muskullar taranglanishi farklashda juda kup kursatkichlar erkaklardagiga nisbatan ancha yukori buladi.Ayollar yuk5ori darajada xayajonlanishga,ya’ni yukori sezuvchanlikka ega buladi,birok ularni organizmi erkaklarga karaganda kam fueksional imkoniyatga ega,bu narsani jeismoniy ishlar rejalashtiralaetganda albatta xisobga olish zarur. 75

Sport bilan shugullanishning Ayollar organizmiga ta’siri.

Sportning ayrim turlari buycha Ayollar erkaklarga nisbatan yaxshirok natijalar kursatadilar.Ayollar kator anatomik va fiziologik kursaikichlar buycha erkaklarga tenglasha olmasalar xam yuksak uygunlik,iroda va egiluvchanlik xislatlarni talab kiluvchi mashklarni bajarishda erkaklardan ustun turadilar. Ularning muskul kuchi nisbatan kam bulsa xam,jismoniy mashklarni bajarishda,kuchlanishi katta maxorat bilan juda kup muskul guruxlariga barobar taksimlay oladilar. SHu sababli Ayollar xarakati ancha nozik,tekis,muloim,anik,va chiroyli ifodalangan buladi. Ayollar organizmini tuzilishi va funksional xususiyatlari yukori kuch bilan bajariladigan, yoki yukori darajada chidamlilik talab kiladigan ishlarni bajarishga imkoniyat bermaydi. Masalan erkaklarga nisbatan, ularning kon tarkibida eritrotsitlarning, gemoglobing, kon kislorod sigimining kam bulishi, yurak xajmining kichikligi, upka triklik sigimining, nafasning dakikalik xajmining kamchiligi, uzok muddatli ishlarini bajarish imkoniyatini tiklaydi. SHunday kilib, ayollar organizmining aerob imkoniyati erkaklarga nisbatan kam buladi.

Ayollar bilan erkaklarning jismoniy ish kobiliyati urtasidagi fark bir xil xajmdagi ishlarini bajarishda nafas olish va kon aylanish sistemalari funksiyasining uzgarishida xam namoyon buladi. Bunday tartibda ayollar yuragining vakt birligida kiskarish soni erkaklardagiga nisbatan ancha ortik buladi. Upka ventilyasiyasining ortishi nafas olish tezligi va chukurligining kam samarali kupayishi orkali yuzaga keladi.
Ayollarda kislorodni maksimal uzlashtirish erkaklarga nisbatan 25-30% kam buladi. MKU ayollarda 20-30 yoshlarda eng yukori darajada buladi.
Jismoniy ishlarini rejalashtirishda ayollarning kattik xayajonlanishga, yukori sezuvchanlikka molik ekanligini ulardagi funksional imkoniyatning erkaklarga nisbatan kamligini albatta xisobga olish zarur. Ayollarning sport bilan muntazam shugullanishi natijasida ular organizmning tuzilishi va funksiyasida ijobiy uzgarishlar yuzaga kelgani kuzatilgan.Jismoniy mashklarni tugri kullash, ularning xajmini tugri belgilashida kuch, chidamlilik xarakat uygunligi takomillashadi. Gavda tarkibida yog tukimasi kamayadi, muskullar, boylamalar, rivojlanadi; upkaning tiriklik sigimi ortadi, nafas olish tezligi kamayadi, yurak urishi sekinlashadi, energiya sarfi kamayadi,organizmning turli kasalliklarga chidamliligi ortadi, ish kobiliyati yaxshilanadi, komat guzallashadi, xomiladorlik davrida u uzini yaxshi xis etadi, bola tugilishi oson buladi. Ayollar organizmda ijobiy uzgarishlarning yuzaga kelishida, ularning gimnastika mashklari bilan shugullanish aloxida axamiyatga ega ki buni ta’kidlab utish zarurdir. Ayniksa, xozirgi vaktda ritmik gimnastikani keng yopilishi bu fikrilizma dalil buladi. Ayollar bilan sport mashki olib borilganda, beriladigan nagruzkaning xajmiga aloxida e’tibor berish kerakligini xam unutmaslik zarur.
Sport mashkining fiziologik prinsiplariga kattiy rioya kilgan xolda, xar bir sportchi ayolning individual xususiyatlarini xisobga olish kerak buladi. Ayollarning jismoniy mashklar bilan shugullanishi ta’sirida ular organizimida yuzaga keladigan uzgarishlarning muntazam takrorlanishi muskul ishiga muvofiklanishini shakillantiradi. Bu jarayon xarakat apparati tuzilishining puxtalanish, kuch tezlik, chakkonlik, chidamlilik kabi jismoniy sifatlarning rivojlanishi bilan kuzatiladi. Xarakat apparatida bugimlar xarakatchanligining, boylamlarining mustaxkamlanishi, muskullar tonusining ortishi, ichki organlar ishining rivojlanishi, boshkaruvchi mexanizmlar funksiyasining takomillanishi, ish kobiliyatini, salomatlikni saklashda muxim axamiyatga ega.
76
OMS (xayiz kurish) va uning organizm funksiyasiga ta’siri

Ayollar,jinsiy bezi-tuxumdonda jinsiy xujayra etilganidan keyin,u tuxum yuli orkali bachadonga utadi,shunda agar tuxum uruglanmay kolsa,bachadonning uruglangan tugumni kabul kilishga tayyorlangan shilimshik pardasi ajralishi okibatida xayiz kurish yuzaga keladi. Bu jarayon 12-15 yoshlardan boshlanib,to ayollar boladan kolguncha,ya’ni klimakterik davrgacha (45-50yoshgacha) davom etadiXayiz kurish sikli 5-ta boskichga ajratiladi.1.xay,2-xayz kurish, xayz kurishdan keyingi davr, ovulyasiya (tuxumdondan tuxum xujaylarining chikishi) ovulyasiyadan keyingi davr va xayz kurishdan oldingi boskichlar.

Menstruatsiya sikli davomida MNS xolati tekshirilganda tomir urishi va nafas olishda shartli reflekslarni konuniy tulkisimon tebranishi va xayz kurish kunlarida tormozlanish jarayonlarining ustun turib,kon bosimining 10-16 mm.s.u.pasaygan kuzatilgan. Xayz kurish arafasida kon tarkibida kalsiy moddasi ortib,kaliy kamaishi kuzatiladi.Ikkinchi boskichida kon tarkibida mis modasini kamaishi,iodning ortishi,kalkonsimon bezning bir muncha kattalashishi, suv –elektrolitlar almashinuvining uzgarishi va gavda vazning ogirlashishi va boshka xolatlar yuzaga keladi.
Xayz kurish siklida organizmda sodir buladigan fiziologik zgarishlarning barchasi asab-gumral yul bilan boshkariladi.
SHu bilan birga aytish kerrakki,xayz kurish sikli turli ayollarda turli darajadagi funksional uzgarishlar bilan utadi. Ba’zi ayollarda xayz kurish sikli deyarli sezilmaydigan funksional uzgarishlar bilan kuzatilsa, bazilarda ancha kuchli funksional buzilishlarni keltirib chikaradi. Bunday uzgarishlar ayniksa xayz kurish oldida sezilarli buladi. Masalan asab sistemasi funksiyasini uzgarishi vegetativ funksiyalarning uzgarishi va bular okibatida ish kobiliyatning pasayishi kabi uzgarishlar sodir buladi. Bunday xolatda ayollar serjaxl, kup narsani yoktirmaydigan buladi, ularni kungli aynidi, yurak urishi uzgaradi, kon bosimi kutariladi, boshi aylanadi.
Aniklangan ki 85% suzuvchi ayollarning xayz kurish oldi boskichida suzish tezligini pasayishi kuzatilgan,xaiz kurishdan keyingi boskichida ayollar organizmning guyo kayta dunyoga kelganday yangilagaligini kuzatganlar.
SHunday kilib, xayz kurish siklining turli boskichiklarida ish kobiliyatining uzgarishini kuydagicha ifodalash mumkin.
1.Xayz kurish boskichida muskul kuchi,tezkorlik va chidamlilik pasayadi,xarakat reaksiyalarining muddati ortadi,sport natijalari ancha yomonlashadi.shu bilan bir vaktda kiska muddatli ish kobiliyati ortadi.
Bu boskichda sportchi ayollarga kuch,tezlik, chidamlilikni rivojlantiradigan,tezlik-kuch bilan bajariladigan mashklar bilan almashtirilishi kerak.
2.Xayz kurishdan keyingi boskichda sport texnikasi natijalari orta boshlaydi.Bu boskichda ish kobiliyati,tezkorlik va chidamlilik ortadi.
3.Ovulyasiya boskichida sportning turiga karab,ish kobiliyati ancha pasayadi.Xarakatlar uygunligi buziladi,tezlik va kuch sifatlarini rivojlanishi kiynlashadi.Masalan,kiska masofaga yuguruvchilarda xayz kupish siklining ovulyasiya boskichiga tugri keladigan 13-14 kunlarida tezkorlik va va kuchning eng past darajada bulishi aniklanga.
4.Kupchilik tadkikotchilarnik kursatishicha,ish kobiliyati ovulyasiyadan keyingi boskichda ortgan.
5.Xaayz kurish oldi boskichida(kon kurishdan 2-3 kun oldin) organizm xayotiy fugksiyalarining yukori darajada kuchlanishi yuzaga keladi.Bu boskichda tezkorlik,chidamlilik va ish kobiliyati pasayadiyuyu,natijada,sport natijalari sezilarli daajada susayadi.Sport gimnastikasi,kul tupi,kayikda eshkak eshish bilan shugullanadtigan ayollarda jismoniy ish kobiliyatnining ancha pasayishi aniklangan. 77
YUkori masuliyatli musobakalarda bir necha kunlab,oylab,xatto yilab tayyorlanishdan,ba’zi sportchi ayollarda xayz kurish boskichi aynan musobaka kuniga tugri keladigan bulsa,ular bu yuoskichni surish uchun xar xil dorilardan foydalanganlar,bu organizm salomatligiga zararli bulib,u xayz kurish siklini butunlay izdan chikishi mumkin.
Ayollarga bilan sport mashkni olib borishda yukorida kursatilgan jarayonlarni-xisobga olib ularda xayz kurish siklining kanday xolatda utishida e’tibor berish zarur.Ayollarga beriladigan mashk ishlarning kuvvati,iloji boricha xayz olish siklini normal kechishini ta’minlaydigan bulishi kerak.Aks xolda xayz kurish sikli bilan orgpnizmning umumiy ish kobiliyati,kolaversa,ayolning salomatligi yomonlashadi. SHuning uchun,xayz kurish(menstruatsiya) davrida ayollarga beriladigan yuklamani xajmini kamaytirish,agar zarur bulsa,mashkni vaktincha tuxtatish kerak buladi.Bunday davrda ayniksa musobakada ishtirok etish ayol salomatligining ancha yomonlashishiga olib keladi.
Basketbol,gimnastika,engil atletika kabi sport turlpri bilan shugullanilganda, sakrash, keskin xarakat kilish, zurikishlar kon ketishining zuraishiga va bachadonning urnidan siljishiga,sabab bulishi mumkin.
Jismoniy ishlarni rejalashtirilganda ayollarning kattik xayajonlanishiga, yukori sezuvchanlikka molik ekanligini,ulardagi funksional imkoniyatning erkaklarga nisbatan albatta xisobga olish zarur.
Erkak va ayollar organizmning jismoniy imkoniyatlari bir xil emas. Erkaklar jadal fizik nagruzkani engil bajaradilar, ular katta kuchga xarakatlar amplitudasiga ega. Ayollar chidamli bulib uzok muddatli monotonik ishlarini yaxshi bajaradilar. SHuning uchun ugil bola bilan kiz bolalarni jismoniy tarbiyalash metodlari birmuncha fark kiladi. CHidamlikni, tezlikni rivojlantirishi mashklari xarakatlar anikligi, ukuvchilarning xar ikkala jinsi uchun bir xil foydali, lekin ugil bolalarga kuchni rivojlantirish uchun, kiz bolalarga esa elastiklikni rivojlantirishi uchun kupincha mashklar zarur. Kupchilik usmir kizlar va voyaga etgan kizlar jismoniy mashklarning kadriga etmaydilar. Ular jismoniy jixatdan etarli aktiv emas. 10-12 yoshdagi kizlarning jismoniy imkoniyatlari 16-17 yoshdagi kizlarga karaganda goxo yukori bulishi bijiz emas, bu ayollar organizmining shakllanishiga salbiy ta’sir etadi. Ayollar sport trenirovkasining moxiyati-bu jismoniy mashklar kompleksi bulib reja bilan kullanadigan pedagogik jarayon bulib,jismoniy tarbiyada asosiy vositadir.Fiziologik jixatdan sport trenirovkasi deganda kishida ish kobiliyatini ortishini ta’minlaydigan muskul ishi bilan muntazam shugullanish jarayoni tushuniladi.Sport mashklari bilan muntazam shugullanishda organizmning fiziologik xolati uzgaradi.Mashk kilish ta’sirida yuzaga kelgan bunday xolat jismoniy chinikkanlik deb ataladi.Jismonan chinikkan organizm jismonan chinikmagan organizmga nisbatan yukori ish kobiliyatga ega buladi va chinikmagan organizmga nisbatan kuprok ish bajara oladi.
Sport mashklari bilan shugullanishdan asosiy maksad-shugullanuvchining salomatligini mustaxkamlash, uning malakalari va jismoniy sifatlari(kuch,tezlik,chidamlilik,chakkonlik,egiluvchanlik) doirasini kengaytirish, sport texnikasi va ish uslubini yaxshi egallashga imkon yaratish,uning goyaviy va iroda sifatlarini tarbiyalash xamda uni nazariy bilimlar bilan boyitishdan iborat. Mashk kilishda yuzaga kelgan xolatni belgilaydigan fiziologik uzgarishlar turli organlarning tuzilishida va ularning funksiyasida aks etadi. Masalan, kuch bilan bajariladigan mashklarda muntazam ravishda bajarish natijasida skelet muskullari taranglashadi,okibat,ularda morfologik uzgarishlar yuzaga keladi,bu xoll uz navbatida,ularda funksional kobiliyatlarning va kuchning ortishini ta’minlaydi.YUguruvchining mashk kilishida,nafakat oyoklar xarakat
78

funksiyasining,balki nafas olish va kon aylanish funksiyasining xam rivojlanishi katta axamiyatga ega dir. Basketbolchining mashk kilishida nafas olish,kon aylanish,xarakat funksiyalarining rivojlanishi bilan bir katorda,asab jarayonlarining takomillashish muxim rol uynaydi,aytmokchimizki,birdan yukori kuvvatdagi bajariladigan xarakatlarni,uyin jarayonida tusatdan yuzaga keladigan murakkab xarakat vazifalarini tugri va tez xal etish asab jarayonlarining dinamikasi bilan boglik buladi. Mashk kilish ta’sirida xarakat faoliyatining tugma kobiliyatlari maksimal rivojlanadi,bunda ayniksa tugma kobiliyatlarining kayta xosil bulishi va nasliy bulmagan yangi xarakat faoliyatining shakllanishi muxim axamiyatga ega buladi. Tugma reaksiyalardan ancha farklanadigan xar xil sport malakalari xarakat faoliyatining anna shunday shakllaridir.

Jismoniy ishlar tasnifi. Mashq qilish ishlari deganda, odatda mashq chog‘ida bajariladigan ishlar xajmi tushuniladi. ”Ish” tushunchasi eng avvalo maxsus muskul ishini bajarishda organizmga ta’sir etishning fiziologik chegarasit bilan belgilanadigan va ma’lum darajada va muddatda organizmda aks etadigan funksional reaksiyalardan iborat buladi.
Sporta jismoniy chinikinsh ishlari o‘z xususiyatlari bo‘yicha mashq va musobaqa ishlariga amda spetsifik va nospetsifik ishlarga bo‘linadi. Bu ishlar o‘z yo‘nalishi bo‘yicha ayrim harakat qobiliyatlarin (tezkorlik, kuchliik, uyg‘inlik, chidamlilik, egiluvchanlik) yok ularning ayrim qisimlarini (komponentlarini), masalan, alaktat yoki laktatli anaerob hamda aerob qobiliyatlarini rivojlantiradigan, xarakat strukturasi o‘yhunligini takomillashtiradigan ishlarga ajratiladi; o‘yg‘unlik murakkabligi bo‘yicha uyg‘unlik qobiliyatlani safarbarligni ortiqcha talab etmaydigang‘stereotipli sharoitlarda bajariladigan va juda murakkab o‘yg‘unlik bilan amalga oshadigan ishlar farqlanadi.Jismoniy chiniqish ishlari hajmi bo‘yicha engil,o‘rtacha og‘irlikdagi,og‘ir va juda og‘ir ishlarga bulinadi.
Jismoniy chiniqtirish komponetlarini fiziologik jixatdan asoslash .Sport ish qobiliyati eng avvallo jismoniy ish ta’sirida rivojlanadi. Agar jismoniy ish jismoniy rivojlanishni ta’minlaydigan o‘lchamda berilsa, u mashq qilish ishi, deb
yuritiladi. Mashq qilish ishlarining asosiy qismlariga qo‘ydagilar kiradi:mashqning xususiyati, shiddati, muddati va soni, bu komponentlar mashq qilish ishining uumiy hajmini tashkil etadi. Ularning xar biri mashq qilish samarasining daajasini belgilashda mustaqil axamiyatga ega bulsa ham, biroqularning o‘zaro ta’siri shunchalik murakkabki, ulardan xar birining nisbiy axamiyatini vauzaro o‘rindoshligini aniqlash hozircha mumkin emas.
Sportning ayrim turlari buycha Ayollar erkaklarga nisbatan yaxshirok natijalar kursatadilar.Ayollar kator anatomik va fiziologik kursaikichlar buycha erkaklarga tenglasha olmasalar xam yuksak uygunlik,iroda va egiluvchanlik xislatlarni talab kiluvchi mashklarni bajarishda erkaklardan ustun turadilar. Ularning muskul kuchi nisbatan kam bulsa xam, jismoniy mashklarni bajarishda,kuchlanishi katta maxorat bilan juda kup muskul guruxlariga barobar taksimlay oladilar. SHu sababli Ayollar xarakati ancha nozik,tekis,muloim,anik,va chiroyli ifodalangan buladi. Ayollar organizmini tuzilishi va funksional xususiyatlari yukori kuch bilan bajariladigan, yoki yukori darajada chidamlilik talab kiladigan ishlarni bajarishga imkoniyat bermaydi. Masalan erkaklarga nisbatan, ularning kon tarkibida eritrotsitlarning, gemoglobing, kon kislorod sigimining kam bulishi, yurak xajmining kichikligi, upka triklik sigimining, nafasning dakikalik xajmining kamchiligi, uzok muddatli ishlarini bajarish imkoniyatini tiklaydi. SHunday kilib, ayollar organizmining aerob imkoniyati erkaklarga nisbatan kam buladi.
79
Sportga jismonan chiniqtirish ishlari tasnifining
chizmasi

I.Mashq qilish ishlari		II.Jismonan chiniktirish ishlari		III.Musobaqa ishlari
1.Xususiyati bo‘yicha	2.Yinalishi bo‘yicha		3.Energiya manbai bo‘yicha		4.Hajmi bo‘yicha	5.Murakkabligi bo‘yicha
Spetsifik	Kuch		Anaerob alaktatli		Engil	Stereotipli
Nospetsifik	tezlik		Anaeroblaktatli		Urtacha	Murakkab
	O‘yg‘unlik		Aerob		Og‘ir	Uyg‘unlashgan
	CHidamlilik				Juda og‘ir
	Egiluvchanlik

Ayollar bilan erkaklarning jismoniy ish kobiliyati urtasidagi fark bir xil xajmdagi ishlarini bajarishda nafas olish va kon aylanish sistemalari funksiyasining uzgarishida xam namoyon buladi. Bunday tartibda ayollar yuragining vakt birligida kiskarish soni erkaklardagiga nisbatan ancha ortik buladi. Upka ventilyasiyasining ortishi nafas olish tezligi va chukurligining kam samarali kupayishi orkali yuzaga keladi. Ayollarda kislorodni maksimal uzlashtirish erkaklarga nisbatan 25-30% kam buladi. MKU ayollarda 20-30 yoshlarda eng yukori darajada buladi.
Jismoniy ishlarini rejalashtirishda ayollarning kattik xayajonlanishga, yukori sezuvchanlikka molik ekanligini ulardagi funksional imkoniyatning erkaklarga nisbatan kamligini albatta xisobga olish zarur. Ayollarning sport bilan muntazam shugullanishi natijasida ular organizmning tuzilishi va funksiyasida ijobiy uzgarishlar yuzaga kelgani kuzatilgan.Jismoniy mashklarni tugri kullash, ularning xajmini tugri belgilashida kuch, chidamlilik xarakat uygunligi takomillashadi. Gavda tarkibida yog tukimasi kamayadi, muskullar, boylamalar, rivojlanadi; upkaning tiriklik sigimi ortadi, nafas olish tezligi kamayadi, yurak urishi sekinlashadi, energiya sarfi kamayadi,organizmning turli kasalliklarga chidamliligi ortadi, ish kobiliyati yaxshilanadi, komat guzallashadi, xomiladorlik davrida u uzini yaxshi xis etadi, bola tugilishi oson buladi. Ayollar organizmda ijobiy uzgarishlarning yuzaga kelishida, ularning gimnastika mashklari bilan shugullanish aloxida axamiyatga ega ki buni ta’kidlab utish zarurdir.
Ayniksa, xozirgi vaktda ritmik gimnastikani keng yopilishi bu fikrilizma dalil buladi. Ayollar bilan sport mashki olib borilganda, beriladigan nagruzkaning xajmiga aloxida e’tibor berish kerakligini xam unutmaslik zarur.
Sport mashkining fiziologik prinsiplariga kattiy rioya kilgan xolda, xar bir sportchi ayolning individual xususiyatlarini xisobga olish kerak buladi. Ayollarning jismoniy mashklar bilan shugullanishi ta’sirida ular organizimida yuzaga keladigan uzgarishlarning muntazam takrorlanishi muskul ishiga muvofiklanishini shakillantiradi. Bu jarayon xarakat apparati tuzilishining puxtalanish, kuch tezlik, chakkonlik, chidamlilik kabi jismoniy sifatlarning rivojlanishi bilan kuzatiladi. Xarakat apparatida bugimlar xarakatchanligining, boylamlarining mustaxkamlanishi, muskullar tonusining ortishi, ichki organlar ishining rivojlanishi, boshkaruvchi mexanizmlar funksiyasining takomillanishi, ish kobiliyatini, salomatlikni saklashda muxim axamiyatga ega.
80