So‘z turkumlarini o‘qitish mеtodikasi. Otni o‘rgatish tizimi. Otning lеksik va grammatik ma’nosi ustida ishlash

160-mashq. O'qing. Kim? va nima? so'roqlariga javob bo'lgan so'zlarni ayting.

160-mashq. O'qing. Kim? va nima? so'roqlariga javob bo'lgan so'zlarni ayting.

Bog’ yashnaydi Uy yashnaydi

Bog'bon bilan. Bola bilan.

Dala yashnar Tog’ yashnaydi

Dehqon bilan. Lola bilan.

Umarali Qurbonov

Ko'chiring. Kim? va nima? so'roqlariga javob bo'lgan so'zlar tagiga bitta chiziq chizing.

2—sinflarda so'z turkumi sifatida otning belgilari (nimani bildirishi, so'roqlari) o'rganiladi

3-sinfda esa otga atama beriladi, birlik va ko'plikda qo'llanishini o'zlashtirishga ahamiyat beriladi.

201-mashq. O'qing. Ular qaysi so'z turkumi ekanini ayting. Har bir so'z guruhiga o'zingiz yana ikkitadan so'z qo'shing.

Shaxslar: kim? cho'pon, bo'yoqchi,

O'simlik: nima? paxta, bug'doy, ...

Hayvonlar: nima? sigir, qo'y, ...

Qushlar: nima? chumchuq, sa'va, ...

Ish qurollari: nima? randa, tesha, ...

4-sinfda otning egalik qo'shimchalari bilan qo'llanishi, kelishiklar bilan turlanishi va kelishik qo'shimcha-larining yozilishini o'rganishga e'tibor qaratiladi

• 160-mashq. O'qing. Ko'chiring. Ajratib ko'rsatilgan so'zlardagi qo'shimchalarni namunadagidek belgilang.
• Namuna:

Otlarning birlik va ko'plikda qo'llanishi.
Otlarning birlik va ko'plikda qo'llanishi taqqoslash usulidan foydalanib tushuntiriladi. Buning uchun bir predmetni va shunday bir necha predmetni bildirgan otlar taqqoslanadi: daftar — daftarlar, qalam — qalamlar, nok — noklar kabi. Suhbat asosida daftar so'zi nechta (bitta) predmetni va daftarlar so'zi nechta (ikki va undan ortiq) predmetni bildirishi aniqlanadi. Boshqa so'zlar bilan ham shunday ishlanadi. Oddiygina xulosa chiqariladi va fikrlar iimumlashtiriladi: agar otlar bir predmetni bildirsa, birlikda qo'llanadi, agar ikki va undan ortiq shaxs yoki narsani bildirsa, ko'plikda qo'llanadi.
Ko'plikdagi otni yasash uchun birlikdagi otga -lar qo'shimchasi qo'shiladi. Birlikdagi otlar kim? yoki nima? so'rog'iga, ko'plikdagi otlar esa kimlar? yoki nimalar? so'rog'iga javob bo'ladi.
Daftar
+
lar
=
Daftarlar
O`quvchi
+
lar
=
O`quvchilar
Kim?
Shahar
Ustoz
…
O`quvchi
Talaba
Kimlar
O`quvchilar
Shaharlar
…
Talabalar
Ustozlar
Nima
Qush
Kitob
Ruchka
Olma
…
Nimalar
Kitoblar
Qushlar
…
Olmalar
Ruchkalar