So'z mulkining sultoni Alishcr Navoiy qalamiga mansub «Xamsa»ning beshinchi dostoni

 

ISKANDARNING VAFOTI 

Bu ishlar Iskandarga ayon bo'lgach, u o'z hayoti quyoshiga tutilish vaqti 

yetganini  sezdi.  Yaqin  bildiki,  ketmak  chog'i  yetibdi.  Shunday  mahzun 

kunlarda ajal jomidan zaharli ovqat yeb-ichib turarkan, onasi yodiga tushdi. 

Ko'zini  ochibon  elga  nigoh  tashlab,  ajal  yelida  bir  sovuq  oh  tortdi.  Kotib 

chaqirtirib, onasiga xat yozmoq uchun qog'ozu qalam so'radi. Qog'oz yuzini 

qaro  qiladi.  Dabir  qog'ozni  tayyorlagach,  unga  shu  so'zlarni  yozishni 

buyurdi: 

---

 

 

<

liangomai darddur. Birov hamdidadindur bidoyat 

unga, Ki yo 'q ibtidodur shikoyut ungu.  

Shu  yerga  yetganda  shoh,  tugatdi  so'zi-yu,  dog'i  yumdi  ko'zin.  Foniy 

mulkni jasurlik bilan tez egallagan edi, endi baqo mulkin olgali jazm qildi. 

Solib tan tilsimini tufroq uza bu charxi nuh toqqa qarab parvoz etdi. Ko'kka 

qarab  safar  ayladi,  yeru  ko'kni  zeru  zabar  ayladi.  Ajal  sarsari  getinavard 

bo'lib, qorong'i tutun olam yuzini qora qildi. Xisravoniy taxt yerga yiqilib, 

toj ham yerga tushdi, taxti ham yuz pora bo'ldi. 

Hikmat  ahli  kitoblardek  qaro  kiydi,  falak  bo'lsa,  beshiqdor  ish  qilib 

qiyomat  kunini  oshkora  ayladi.  Negaki,  jahonning  bor  xalqi  ohu  noladan 

shovqin-suron ko'tardi. Shunday qiyomatki, nogoh tushib, arzi falak ko'kka 

tushardi.  Falak  bilan  yer  sarbasar  chayqalib,  dame  chayqalib,  barchasi 

qo'zg'alib, hamul dam oradan chiqib, hamon yana zamon ko'rmay qolanli. 

Keyin odamlar Iskandarni mahofoga yotqizib, mahkam bog'lab, na'shini 

aytganidan ham chiroyli bezatishib, shohi jahon shoh vasiyatlarini yoddan 

chiqarmay, xorlik bilan faryodu fig'on qilib ovoz chiqarmay, na'shi tartibini 

o'zi aytganday shaklda vasab saroy sari yo'lga tushdilar. 

Burunroq bir kishidan nomani berib yubordilar. Onasi voqeadan xabar 

topib,  Rustamdan  ayrilgan  Zolday  behol  hushini  yo'qotgan  holda  o'tirar, 

ko'ksini chok-chok tilishni istasa ham, bu holdan o'zini halok aylashni istasa 

ham,  lekin  o'g'li  yuborgan  noma  mazmuniga  boqib,  shu  bilan  joni 

mahzuniga  tasalli  berib  o'tirardi.  Iskandar  nimanikim  yozsa,  uni  eshitish 

foydali  ekanligini  u  yaxshi  bilardi.  Lekin  o'zining  olamiga  qanday  chora 

topishni  bilmay,  qalbidagi  o'tdan jahon o'rtashini, jahongina emas, to'qqiz 

osmon o'rtashini tilar edi u. Lekin shoh so'ziga sadoqat, uni so'zsiz ado qilish 

uni zo'rg'a saqlab turardi. 

Na'sh  uning  tomon  yaqinlashib  kelar  ekan,  tog'lar,  dashtlar  qora  rang 

ostida qoldi. Odamlar na'shni bo'yinlariga olishdi, buni ko'rgan onaizor aso 

tutib,  belini  qattiq  bog'ladi-da,  ichidan  bir  o'tlig'  oh  tortdi.  Uyatdan  falak 

boshini quyi soldi. Yiroqdan o'g'li tobutini ko'rgan ona falakdan shunday rev 

eshitdiki,  u  malika  saroyigacha  yetib  bordi.  Zo'rg'a-zo'rg'a  tobutga  yetib 

olgan ona uchun chekib oshuftahol faryod qildi: