So`z boshi

Nazm: 

Gohi yuz qo‘yib boshimga qayg‘u, 

Ko‘runub ko‘zima olam qorong‘u. 

Bo‘lub g‘am xayli gohi qosidi jon, 

Yiqilib boshima garduni gardon. 

Ochib gohi havodis ilki panja, 

Qilib ko‘nglumni a’zosti ranja. 

Bo‘lub dilxastayu tab’im parishon, 

Fig‘onlar aylar edim, lek pinhon. 

Lekin jahondin etgan har xil alamlarki olimlarning va shoirlarning suhbatida 

bo‘lish bilan biroz tarqatar edi»

18

. 

                                                

18

 Огаҳий. Riyoz ud-davla. Асарлар. VI жилдлик. V жилд. – Тошкент: 1978. – Б.9. 

---

 

36 

Bu iqtibosdan chiqadigan xulosa shundan iboratki, birinchidan, boshqa 

barcha asarlari kabi «Riyoz-ud-davla» ham Ogahiyning hayot yo‘li va ijodiy 

faoliyatini o‘rganishda mo‘tabar manbalardan hisoblanadi. Ikkinchidan, ma’lum 

bo‘ladiki, shoir yoshlik chog‘laridanoq ilm-ma’rifatga intilgan, «Jahondin etgan 

alamlarni olimlar va shoirlarning suhbatida bo‘lish bilan tarqatgan». Bu esa uning 

kasbi kamolotida muhim o‘rin tutgan. 

«Riyoz-ud-davla»da Olloqulixonning tavallud sanasidan to vafotiga qadar 

bo‘lgan voqealar bayon qilingan, Jumladan, Olloqulixonning taxtga kelishi bilan 

bog‘liq voqealar, Xiva xonligining Eron, Afg‘oniston, Rossiya, Angliya kabi 

mamlakatlar bilan olib borgan diplomatik munosabatlari, xorazmshohlarning 

Eronga qilgan yurishlari haqida qimmatli ma’lumotlar berilgan. Bundan tashqari, 

Olloqulixonning bunyodkorlik faoliyati, xususan, kanallar qazilishi, masjid-

madrasalar qurilishi, sug‘orish inshootlari yuzaga kelishida xonning olib borgan 

siyosati to‘g‘risida mulohaza yuritilgan. 

Umuman, «Riyoz-ud-davla» muhim tarixiy manba sifatida qimmatlidir.