Sotsiologiya

«Birlamchi guruhlar» - ixtisoslashuvsiz to’g’ridan-to’g’ri munosabatlar asosida vujudga keladigan kichik guruhlar bo’lib, ular - oila, bir o’yindagi bolalar guruhi, qo’shnilar. «Birlamchi guruhlar» ijtimoiy genezis jarayonida asosiy rol o’ynaydi. Hozirgi paytda «Ikkilamchi guruhlar» birlamchi guruhning ahamiyatini kamaytirmoqda

«Ikkilamchi guruhlar» - kishilarning yirik guruhlari bo’lib, shaxsiy bo’lmagan munosabatlarga asoslanadi. Har bir individ bunday institutlarda butun shaxsi bilan emas, balki uning bir qismi bilan ishtirok etadi. Agar «birlamchi guruh» interaktsiyasi kishilarning emotsional shaxsiy aloqalari asosida to’satdan paydo bo’lsa, «ikkilamchi guruhlar» avvaldan belgilangan ishchan munosabatlar orqali shakllanadi. Kuli ta’kidlashicha «ikkilamchi guruhlar» birlamchi guruhlarga xavf soladi.

Mikrosotsiologiyaning yana bir namoyandasi Jorj Gerbert Mid (1863-1931) bo’lib, uning fikricha voqelik, tabiat, fizik predmetlarni ong, shaxs kabi ijtimoiy tashkil etilgan yoki inter sub’ektivdir. Mid tabiat bir-biridan mustaqil predmetlardan tashkil topmagani kabi jamiyat ham ko’plab mustaqil individlardan tashkil topmaydi, deydi. Uningcha, kishilik jamiyati evolyutsiyasi asosan, birgalashib ishlash hamda shaxslarning o’zaro va predmetlar bilan bo’ladigan aloqasi orqali belgilanadi. Ushbu evolyutsiya jarayonida kishilarning intellekti hozirgi darajagacha rivojlandi. Bu jarayon hozir ham davom etib bormoqda. Har bir individ unda ishtirok etadi, faqat interaktsiya va boshqalar bilan aloqada «Men»ini taraqqiy toptiradi. Ong tafakkur va tasavvur amaliyotdagina vujudga keladi, o’zgaradi. Bu amaliyot esa individlar birbiri, guruhlar jamiyat bilan intrektsiyada shakllanadi. Shu bilan birga u ichki tajribaga ham e’tibor beradi va uni ijtimoiy asoslangan xatti-harakat, deb hisoblaydi. Shuning uchun ham Mid o’zini ijtimoiy bixeviorist deb hisoblaydi. Uning fikricha har qanday psixologiya ijtimoiy psixologiya bo’ladi, chunki odamlarning ongi va ruhiyati ijtimoiy axloq va xatti-harakatdan ajralmasdir.

Ruh, nutq, tafakkur, intellekt - ijtimoiy hodisalar bo’lib, «mulohazalar dunyosi», kommunikatsiyalar jarayoni ularning umumiy manbai hisoblanadi. Uning vositasi imo-ishoradir. Tafakkur Mid uchun individning o’z-o’zi bilan signifikatif ramzlar yordamidagi ichki kommunikatsiyasidir. Mid interaktsiyani barcha ishtirokchilarning boshqa odamlarning xatti-harakatlarga tayyorgarligini, ularning imo-ishoralariga o’zlarining munosabati, deb hisoblanadi.