Soтsiologiya fanidan ma‘ruza matnlari

4. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida sotsiologiya fanini 
o‗qitishning zarurligi 
2008 yilda boshlangan jahon moliyaviy- iqtisodiy inqirozi jahon hamjamiyatini 
yana bir sinovdan o‗tkazishni boshladi. Shu vaqtgacha taraqqiy qilgan davlatlarda 
boshlanib keyinchalik boshqa davlatlarga taraqlalib ketadigan iqtisodiy inqirozda 
asosan ortiqcha tovar ishlab chiqarish natijasida bo‗lib o‗tgan bo‗lsa, bu galgi 
moliyaviy- iqtisodiy inqiroz moliya bank tizimida boshlandi. Inqirozning sabachisi 
bank tizimidagi likvidlik, (to‗lov qobiliyatining tushib ketishi) yani soha 
mutaxassislarinig ma‘lumotiga ko‗ra dunyoda 60-62 mlrd AQSh dollariga teng 
mahsulot ishlab chiqarilgan bo‗lsa, to‗lov vositalarining miqdori 600 mlrd AQSh 
dollari miqdoriga yetgan. Ko‗rishimiz mumkinki, bank tizimida juda katta 
nomutanosiblik paydo bo‗lan. Bu borada Islom Karimov shunday degan, ―2008 yilda 
boshlangan va bugungi kunda ko‗lami tobora kengayib va chuqurlashib borayotgan 
jahon moliyaviy- iqtisodiy inqiroziga baho berar ekan, ko‗pgina xalqaro ekspert va 
mutaxassislar bu inqirozning sabablari va yanada avj olishi bilan bog‗liq 
prognozlarda javoblardan ko‗ra ko‗proq savollarga duch kelishmoqda.‖
10
O‗zbekiston butun xalqaro jamiyatning va jahon moliyaviy iqtisodiy 
bozorining ajralmas bir qismi hisoblanar ekan, jahondagi moliyaviy- iqtisodiy 
inqirozlar mamlakatimizga o‗z ta‘sirini o‗tkazmasdan qolmaydi. Bu borada 
Yurtboshimizning fikrlarini keltirish o‗rinli deb xisoblaymiz: ―... tobora chuqurlashib 
borayotgan jahon moliyaviy inqirozi mamlaktimizga ta‘sir ko‗rsatmaydi, bizni 
chetlab o‗tadi, degan xulosa chiqarmaslik kerak. masalani bunday tushunish o‗ta 
soddalik, aytish mumkinki, kechirib bo‗lmas xato bo‗lur edi‖
11
Jamiyat hayotida shunday davrlar bo‗ladiki, o‗z umrini yashab bo‗lgan eski 
tuzum qonun-qoidalarini yangicha asosda o‗zgartirish, barcha sohalarda keng 
ko‗lamli islohotlarni amalga oshirish zarurati eng muhim ehtiyoj, kerak bo‗lsa, hayot-
mamot masalasi sifatida kun tartibiga chiqadi. 
Biz o‗z mustaqilligimizni qo‗lga kiritib, yangi taraqqiyot yo‗liga qadam 
qo‗yganimizdan so‗ng xalqimizning xohish-irodasi, asriy orzu-intilishlariga tayangan 
holda, sho‗ro davridan og‗ir meros bo‗lib qolgan ma‘muriy-buyruqbozlik tizimini 
tubdan isloh qilish, uning o‗rnida mohiyat e‘tibori bilan butunlay yangi — erkin 
bozor munosabatlariga asoslangan huquqiy davlat, demokratik jamiyat barpo etishga 
azm-u qaror qildik.
Keng miqyosdagi o‗rganish va har tomonlama izlanishlar natijasida biz 
bugungi kunda butun dunyoda o‗zbek modeli sifatida tan olingan taraqqiyot modelini 
ishlab chiqdik.