Sotsiolingvistika

Asosiy tushunchalar glossariysi

Integratsiya – dialektlarning kamayib, adabiy tilga yaqinlasha borishi, adabiy til ta’sirining kengayishi.

Differensiatsiya – dialektlar sonining ko‘payishi va ular asosida yangi tillarning vujudga kelishi, tillarning dialektlarga bo‘linishi.

Tilning tarixiyligi – tilning paydo bo‘lishi, yaxlit tizim tarzida shakllanishi, ijtimoiy hodisa sifatida mavjudligi.

Tilning hayotiyligi – uning aloqa-munosabat vositasi sifatida mavjudligi.

Tilning me’yoriyligi – tilning muayyan me’yorlar asosida muvofiqlashtirilishi.

Hududiylik – tilning ma’lum hudud bilan bog‘liqligi, millat, elatga xos urf-odat, an’analar, tarixiy-etnik birlik va yagona davlat tizimiga aloqadorligi.

Me’yorlashtirilgan tillar – adabiy til me’yoriga ega bo‘lgan tillar.

Qadimiy tillar – tillarning dastlabki taraqqiyoti davrida shakllangan, takomiliga yetgan, eng qadimiy madaniy-ma’naviy yodgorliklar yaratilgan tillar.

Mahalliy tillar – o‘z yozuviga ega bo‘lmagan, faqat og‘zaki shaklda mavjud bo‘lib, aholining kundalik aloqa-munosabat ehtiyoji uchun xizmat qiladigan tillar.

Kreol tillari – Yevropa mustamlakachilarning afrikaliklar, Sharq mamlakatlari xalqlari va Amerika hindulari bilan muloqoti natijasida mahalliy aholi tillariga Yevropa tillari (fransuz, ingliz, portugal) xususiyatlarining singishidan hosil bo‘lgan tillar: giti-kreol, ispan-nauatal tillari.

Pijn tillari – Yevropa tillari bilan mahalliy tillarning aralashuvidan yuzaga kelgan tillar. Pijin tillarida so‘zlashadigan jamiyat yo‘q. Pijin tillaridan port shaharlarida ikkinchi til sifatida foydalaniladi.

Sun’iy tillar – maxsus yaratilgan xalqaro tillardir: masalan, polyak olimi L.Zamengof tomonidan yaratilgan esperanto tili.

Foydalanilgan adabiyotlar

1Richter B. First steps in theoretical and applied linguistics. -Budapest, 2006.-B.17

2Маҳмудов Н. Til. – Т., 1998.-Б.5

3 Маҳмудов Н. Маърифат манзиллари. –Т., 1999.

4 Маҳмудов Н. Tил. –Т., 1998. - Б.7.

5Richter B. First steps in theoretical and applied linguistics. -Budapest, 2006.

6Abduazizov A. Tilshunoslik nazariyasiga kirish. -T.: “Sharq” NMAK, 2010.-B.116.

7 Richter B. First steps in theoretical and applied linguistics.-Budapest, 2006.-B.101

8 Richter B. First steps in theoretical and applied linguistics.-Budapest, 2006.- P.17.

9 Ҳожиев А. Тилшунослик терминларининг изоҳли луғати.-Т., 2002.-Б.15.

10 Ҳожиев А. Тилшунослик терминларининг изоҳли луғати.-Т., 2002.-Б.37.

11 Richter B. First steps in theoretical and applied linguistics.-Budapest, 2006.- P.17.

12 Samatboyeva M. O‘zbek yoshlari nutqidagi sotsiolektlar (argo, jargon, sleng)/ Filologiya masalalari – yosh tadqiqotchilar nigohida. –T., 2018. –B.108 –115.

13Abduazizov A. Tilshunoslik nazariyasiga kirish. -T.: “Sharq” NMAK, 2010.-B.116.

14 Alisher Navoiy. Muhokamat ul-lug‘atayn. -T., 2011. - B.37.

15 Маhmudov N. Til. – Т., 1998.-Т.4