Sonlarni kodlash va kodlash qurilmalari

Mavzu: Sonlarni kodlash va kodlash qurilmalari.
Axborot ishlanishida qulaylik va samaradorlikni taminlash maqsadida ob'еkt nomini shartli bеlgi bilan almashtirish uchun kodlash tizimsi qo’llaniladi.

Axborot kodlangan deyiladi, agar uning ixtiyoriy bo’lagi sonlar ko’rinishida ifodalangan bo’lsa. Bunday sonlar kodlar deb yuritiladi. Matnning har bir harfini kodlarga almatirish orqali kodlash mumkin bo’ladi.

Kod harf, raqam va boshqa simvollardan tashkil topgan alfavit asosida quriladi. Kodni xaraktеrlovchi tushunchalar – uning uzunligi va strukturasidir. Kod uzunligi koddagi o’rinlar pozitsiyalar sonini, kod strukturasi – kodda simvollarning joylashish tartibini bеlgilaydi.

Kompyuterlarda axborotlarni tasvirlanishi. Har qanday axborotni katta bo’lmagan oddiy qismlarga bo’laklarga bo’lish mumkin. Masalan, matn harflardan va belgilardan, son raqamlar ketma-ketligidan iborat bo’ladi. Harf-bu matnli axborotlarning, raqam esa – sonlarning elementlar bo’lagidir.

Lotin alifbosi harflarini kodlash uchun 52 ta son kerak bo’ladi. (26 ta bosh va 26 ta kichik harflar). Rus alifbosi harflarini kodlash uchun 66 ta son, unli raqamlarni kodlash uchun yana 10 ta son kerak bo’ladi. Shunday qilib, 1 bayt orqali lotin, rus alifbosi harflari, o’nli raqamlardan tashqari yana 128 ta (256-52-66-10=12*) bosh belgilarni (nuqta, vergul, arifmetik amallar va boshqalar) ham kodlash mumkin ekan.

Kodlash tizimida quyidagi ikkita guruh usullarni ko’rsatish mumkun: kodlashning klassifikatsion va ro’yxatga oluvchi tizimi.

71-rasmda turli usullardan foydalanuvchi kodlash tizimi kеltirilgan.