Soʻnggi vaqtlarda nazmbozlik kasaliga yoʻliqqanlar joʻn gaplarni ham sheʼrga soladigan, eng

Yigʻlama!..

Shaytonning urgʻochisisan,

Hammani doʻzaxga chorlovchisisan,

Yolgʻonchilarning eng yolgʻonchisisan,

Sevgi dunyosiga qoʻygandim qadam,

Bilmay bir shaytonni tanlab qoʻyibman.

 

Yor taʼrifida ishlatilgan chiroyli soʻzlar, unga qaratilgan xushkalomu lutflar salmogʻi shunchalarki,

“shaytonning urgʻochisi” umuman koʻrinmay, yoʻq boʻlib ketganday. Suvga bir tomchigina siyoh

qoʻshilgani kabi: rangi aslo oʻzgarmagandek koʻrinadi, lekin suv sofligini yoʻqotgani haqiqat, eng

yomoni, bu hol sizu bizga oydek ravshan! Endi qandoq qilsak toʻgʻri boʻladi: osongina koʻzimizning

aldoviga ishonib “suv – sof” deb qoʻya qolsakmi… Yorni-ku qoʻya turaylik, oʻzgaga yomonlik

tilashdan qaytarilgan ummat boʻlsag-u, shoirimiz: “Soʻnggi soʻzlarimni eshit, ey makkor, Bir kuni

boʻlarsan itdan battar xor”, – deya xitob etsa, loaqal oʻsha ayol qachondir qalbida muhabbat

uygʻota olganining andishasini qilmasa?! Axir, bunaqa shafqatsiz “qargʻish”lar bosh harflar bilan

taʼkidlab berilyapti-ku:

 

Sevmasmiding…

Bu kuningdan, ey bevafo,

OʻLMASMIDING…

 

Olingan sheʼrlardagi kechinma ezgulikdan ham, goʻzallikdan ham yiroq. Poeziyaga daxldor

kechinma yo ezgu, yo goʻzal boʻlmogʻi shart, agar ham ezgu, ham goʻzal boʻlca – nur ustiga aʼlo

nur! – bu sheʼrni chinakam durdona sanashning birlamchi sharti. Hayotda mohiyati ezgulik ila

---

yovuzlik, ulugʻvorlik ila tubanlik, goʻzallik ila xunuklik orasida joylashgan turfa holatlarga duch

kelamiz – ularning birisi u tomon, boshqasi bu tomon tortib ketishi tayin. Sheʼriyat mulki bedarvoza

emas, ular sheʼrga faqat sanʼatkor qalbi orqali – ezgulikka yoʻgʻrilib, goʻzallik nuri bilan jilolanib kira

oladi. Bu darvozadan baʼzan ezgu, goʻzal boʻlmagan narsalar ham kiradi, lekin ular ezgulik va

goʻzallik nuri bilan shu qadar yoritiladiki – sazoyi boʻlganidan qochgani joy topolmay, xunukligi,

yovuzligini yashirolmay qolishadi. Shoir qalbi asalari uyasidagi qoʻriqchi arilar misoli. Aslida, bu

shoir qalbining zotiy xossasi. Faqat u shoir ilhom qanotida goʻzallik va ezgulik qonunlari ustuvor

IDEAL olamida yashay boshlagan ijod onlarida harakatga keladi. Shoir hayotda sizu bizdan hech

farq qilmasa-da, ijod onlari u koʻz ilgʻamas yuksaklikda boʻladi va chin sanʼatga doxil asarlar oʻsha

joyda turib yaratiladi. Demak, hamma gap oʻsha yuksaklikka koʻtarila olishda. Yoʻqsa, ijodga turtki

beruvchi narsa-hodisalaru qalbimizda oʻchmas taassurot qoldiruvchi holatlarga toʻliq roʻyi zaminda

hammamiz shoir boʻlib ketmasmidik?! Xullas, oʻsha yuksaklikka koʻtarilmasdan yaratilgan asarlar

haqida “qiyomiga yetmabdi”, “xomroq ekan” qabilidagi baholar beriladi, sababi, ularda sizu biz ham

koʻrib turgandan ortiq hech narsa yoʻq: ishlanmagan hayot materiali – ezgulikka yoʻgʻrilmagan,

goʻzallik nuri bilan jilolanmagan xom ashyo bor, xolos…

 

* * *

Katta oʻlchamda olinsa, soʻz erkinligi boʻgʻilgan sharoitga isyon oʻlaroq “Men shoirman istasangiz

– shu” hayqirigʻining baralla yangragani yaqinda edi. Oʻsmirlik chogʻi shu hayqiriq yuragimizda aks-

sado berib, ruhimizni quvvatlantirib turgan. Biroq, bugunimiz uchun bu gap mutlaqo toʻgʻri

kelmaydi! Axir, orada atigi bir yigit umricha fursat oʻtdi, xolos. Kechagina faqat shu mavqeda qalam

surganni shoir sanagan odam, nega bugun yosh qalamkashni ayni shu uchun qabul

qilolmayapman? Rosti, buni mushohada etaroq shuurimga “ruhim qaridimi?!” degan vahima indi.

Lekin bir narsaga amin boʻldim: soʻz erkinligining boʻgʻilishi fojia, biroq, mutlaq soʻz erkinligi

kulfatning oʻzginasi. Ajdodlarimiz soʻzni oʻqqa qiyos etib, uning qalbga jarohat yetkazishi

mumkinligidan bizlarni ogoh etgan. Shoir “koʻnglimda neki boʻlsa, barchasi boricha ifodalayman!”

deyishga haqli emas, chunki u shunchaki bir “quduq”qa gapirayotgani yoʻq – aytganlari minglab

qalblarga kirib boradi. Demak, shoir oʻzi xohlagan yoʻsinda emas – oʻquvchilarning milliy, axloqiy,

eʼtiqodiy qarashlari doirasida, ularning shaʼni, gʻururi, tuygʻularini orintirmaydigan tarzda

ifodalashga burchli. Soʻz erkinligi shu doira ichidagina yaratuvchi kuch, uning chegaralarini yorib

chiqqan ondan boshlab halokatlidir, chunki endi u milliy oʻzlik, koʻngil sofligi, eʼtiqod sobitligi, imon

butunligiga daxl qila boshlaydi.

Keyingi tahlillar masala ancha jiddiy ekanini koʻrsatadi. Quyidagi sheʼr “Bilaman, meniki boʻla

olmaysiz, Bilaman qalbingiz oʻzga bilan band” degan misra bilan boshlanadi-da, har bandi

oshiqning iltijosi  – “Seni sevaman deng bir marta faqat” shaklidagi tarjeʼ bilan yakunlanadi. Seniki

boʻla olmas ekan qalbi oʻzga bilan band ekan, nega endi “sevaman” deyishi kerak?! Sheʼrning

---

davomida oshiq maʼshuqasini “oʻn besh yil”dan beri kutayotganini anglaymiz. Agar oʻn besh yil

ilgari “sevilgan” boʻlsa, hozir seniki boʻla olmasa va qalbi oʻzga bilan band boʻlsa – u birovning

xotini ekan-da! Shunday ekan, birovning xasmiga koʻz olaytirishni “oshiqlik” sanash mumkinmi?

Axir, oʻzbekning axloqida bundaylar “oriyatsiz”, “xamiyatsiz” deb bilinadi-ku, asl erlar bundan hazar

qiladi-ku! Buni taqdir ayirgan sevgilisiga muhabbati hanuz soʻnmagan oshiq kechinmalari

tasvirlangan sheʼrlar sirasiga zoʻrlab ham qoʻshib boʻlmaydi. Shunchaki shahvoniy mayl, xohish…

“Ertaga dunyoning shuhratin yigʻib, Bir shirin baxt topmay oʻlmasin Ahad”. Lirik qahramon

maʼshuqasidan koʻra oʻzini koʻproq sevadi. Axir, alam qilmasinmi, “butun dunyo shuhratini yigʻib”

turgan boʻlsa-yu, shuginaga yetisholmasa, alamning zoʻridan yoriga “Bilmaysizda menga kimlar

zorligin” deya iddaolar qiladi.

Toʻplamlarni varaqlay turib, sheʼriyatga qoʻyiluvchi axloqiy talablar bekor boʻlib ketgan-u, kamina

bexabar qolgan degan oʻy kelaveradi: