Soliq va soliqqa tortish (o'quv qollanma) : O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

SOLINADIGAN  SO LIQ N IN G   MOHIYATI  VA  H ISO B LA SH   TARTIBI
l- § .  Jismoniy shaxslardan  daromad  solig‘ining  mohiyati,  soliq 
toMovchilari  va  soliq  solish  obyekti
F uqarolardan  undiriladigan  darom ad  solig‘i-am ald a  Ja h o n n in g   barcha 
m am lakatlarida  ayniqsa  keng  tarqalgan  soliq  turi.  B ozor iqtisodiyoti  sha- 
roitida  b a r  qanday  olinadigan  daro m ad ,  tekinga  olingan  narsa  va  foyda 
soliqqa  tortilishi  lozim.  H ozirgi  vaqtda  m azk u r  soliq  aholining  deyarli 
ham m a  qatlam larini  qam rab  oluvchi,  eng  yahshi  ishlab  chiqilgan  va  bar- 
q aro r soliqdir.
0 ‘zbekiston  Respublikasida  jism oniy  shaxslam ing  darom adlari  « 0 ‘z- 
bekiston  Respublikasining  Soliq  kodeksi»ga  m uvofiq  soliqqa  tortiladi.
« 0 ‘zbekiston  Respublikasining  Soliq  kodeksi»ga  b inoan  m oliya  yili 
davrida  0 ‘zbekiston  Respublikasida  doim iy  yashab  turgan  yoki  moliya 
yilida  boshlanadigan  12  oygacha  bo ‘lgan  istalgan  davr  m obaynida  183  kun 
yoki  u n d an   ko ‘proq  m uddatga  0 ‘zbekistonda  yashagan  jism oniy  shaxs 
0 ‘zbekiston  Respublikasining  rezidenti  deb  hisoblanadi.
0 ‘zbekiston  R espublikasining  rezidenti  b o ‘lgan  jism oniy  shaxslarga 
0 ‘zbekiston  Respublikasidagi  shuningdek,  b u n d an   tashqaridagi  faoliyat 
m anbalaridan  olingan  darom adlari  b o 'y ich a  soliq  solinadi.
0 ‘zbekiston  R espublikasidan  tashqarida  to 'la n g a n   jism oniy  shaxslar- 
ning  darom ad  solig‘i  sum m alari  0 ‘zbekiston 
Respublikasidagi  soliqni 
to ‘lashda  0 ‘zbekiston  R espublikasining  xalqaro  shartnom alariga  muvofiq 
hisobga  olinadi.  Hisobga  olinadigan  sum m alar  m iqdori  jism oniy  shaxslar- 
ning  0 ‘zbekiston  Respublikasida  am al  qilayotgan  stavkalar  b o ‘yicha  hisob- 
lab  chiqarilgan  darom ad  solig'i  sum m asidan  oshm asligi  lozim .
D arom ad  solig'i  fuqarolar  barcha  toifalarining  m anfaatlari  bilan  bog‘- 
liq  b o ‘lib,  soliqqa  tortishning  asosiy  qoidalarining  o 'z id a   ayniqsa  to ‘la  ifo- 
dalanadi.
C h u n o n c h i,  soliqqa  tortish  chog‘ida  ijtim oiy  adolatni  saqlash  m aq- 
sadida  am aldagi  soliq  q onunlarida  istisno  tariqasida  b ir  q an c h a  im tiyozlar 
ko ‘zda  to ‘tilgan.  X ususan,  ishsizlik  nafaqasi  ( 0 ‘zbekiston  Respublikasi 
qonunlarida  belgilangan  hajm larida),  davlat  ijtim oiy  sug‘urtasi  davlat  ijti­
m oiy  ta ’m inotiga  do ir  nafaqalar,  alim entlar oliy  o ‘quv  yurtlari,  o‘rta  m ax- 
sus  va  hunar-texnika  o ‘quv  yurtlari  talabalarining  stipendiyalari,  hun ar- 
texnika  bilim  yurtlari  stipendiyalari,  shuningdek,  pensiyaga  q shim cha 
to ‘langan  pullar,  fuqarolam ing  xususiy  m ulkini  sotishdan  tushgan  su m m a­
lar,  tabiiy  ofatlar,  boshqa  favqulodda  hodisalar  m unosabati  bilan  beriladi-
52

---

gan  m oddiy  yordam   sum m alari,  shuningdek  0 ‘zbekiston  Respublikasi  va 
Q oraqalpog'iston  Respublikasi  hukum atlarining  qarorlari  aso-sida  shunday 
y ordam   ko'rsatilganda  va  boshqa  xollarda  to 'lanadigan 
pullar  darom ad 
solishga  tortilm aydi.
B undan  tashqari,  soliqqa  tortiladigan  darom ad  fuqarolarga  toManishi 
kerak  b o 'lg an ,  lekin  u lam ing  arizalariga  k o 'ra  korxonalar,  m uassasalar  va 
tashkilotlar  to m o n id an   xayriya  ham da  ekologiya  fondlariga,  shuningdek, 
qism an  yoki  to ‘la -to ‘kis  budjetdan  m oliyalashtiruvchi  m adaniyat,  xalq  ta ’- 
lim i,  sog‘liqni  saqlash  h am da  ijtim oiy  ta ’m inot  korxonalari,  muassasalari 
va  tashkilotlariga  o ‘tkaziladigan  sum m a  m iqdorida  kam aytiriladi.