Soliq va soliqqa tortish fanidan

mustahkamlikni,  uzviylikni  ta‘minlaydi.  Bu  soliqlarsiz  byudjetni  rejali 
moliyalashtirishning  iloji  yo‗qdir.  SHuning  uchun  ularning  ahamiyati  byudjet 
daromadlarini shakllantirishda beqiyosdir. 
 
         Soliqlarning byudjetga tushishiga ko‗ra bo‗linishi : 
Respublikamizda asosan soliqlar byudjet tizimi daromadlarini shakllantiradi.  
Demak, Davlat byudjeti tizimi  mamlakatning ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy hamda 
ma‘naviy  hayotini  moliyaviy  mablag‗  bilan  ta‘minlaydi  va  bu  O‗zbekiston 
Respublikasining byudjet tizimida umumrespublika byudjetining etakchi bo‗g‗inidir. 
U umumdavlat resurslarining bir qismi bevosita davlat hokimiyatining ijro etuvchi va 
farmoyish  beruvchi  oliy  organi  -  O‗zbekiston  Respublikasi  hukumatida 
markazlashuvni  ta‘minlaydi.  Markazlashgan  resurslar  umumdavlat  ahamiyatiga 

---

31 
 
molik  bo‗lgan,  umuman  olganda  jamiyat  manfaatlarini  ifodalaydigan  tadbirlarni 
mablag‗ bilan ta‘minlashga ishlatiladi.  
Umumrespublika 
byudjeti 
orqali 
milliy 
daromadni 
Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi,  viloyatlar,  Toshkent  shahriga  taqsimlash  va  qayta  taqsimlash  jarayoni 
izga  solib  turiladi.  Davlat  umumrespublika  byudjetidan  davlat  byudjetining  bu 
bo‗g‗ini  ijrosi  yuzasidan  respublikadagi  hamma  ishlarni  muvofiqlashtirish  uchun 
foydalanadi. 
Mahalliy  byudjetlar  O‗zbekiston  Respublikasi  byudjet  tizimining  muhim 
tarkibiy qismini tashkil etadi. Ular davlat hokimiyatining har bir mahalliy organi o‗z 
faoliyatini  amalga  oshirishi  uchun  uning  ixtiyorida  aniq  moliyaviy  baza  yaratadi. 
Mahalliy  byudjetlar  tizimi  mahalliy  talab-ehtiyojlarni  to‗laroq  hisobga  olish  hamda 
davlat tomonidan markazlashgan tartibda amalga oshiriladigan tadbirlar bilan to‗g‗ri 
olib  borish  imkonini  beradi,  mahalliy  hokimiyat  organlari  mahalliy  byudjet 
daromadlarining  ko‗payishi  va  resurslarning  tejamkorlik  bilan  sarflanishi  to‗g‗risida 
tinmay  g‗amxo‗rlik  qiladi,  chunki  joylarda  iqtisodiyot  va  madaniyatning  yuksalish 
sur‘atlari to‗g‗ridan-to‗g‗ri mahalliy xo‗jalik zaxiralarini safarbar qilish, mablag‗larni 
tejab  ishlatish  borasidagi  ishlarni  tashkil  etish  bilan  bog‗liq  bo‗ladi,  bu  esa  o‗z 
navbatida  umuman  O‗zbekiston  Respublikasi  davlat  byudjetining  muvaffaqiyatli 
bajarilishiga  yordam  beradi.  Mahalliy  byudjetlardan  uy-joy-kommunal  xo‗jaligi  va 
obodonlashtirish,  maorif  va sog‗liqni saqlash  muassasalari  (maktablar, kasalxonalar, 
maktabgacha  tarbiya  muassasalari  va  boshqalar),  ijtimoiy  ta‘minot  sohasidagi 
tadbirlar mablag‗ bilan ta‘minlanadi. 
Respublikamizda  soliqlar  byudjet  tizimi  daromadlarini  shakllantirishiga  qarab 
asosan ikki guruhga bo‗linadi: 
O‗zbekiston  Respublikasi  Soliq  Kodeksining  23-moddasiga  muvofiq 
umumdavlat soliqlariga quyidagilar kiradi:  
1) yuridik shaxslardan olinadigan daromad (foyda) solig‗i;  
2) jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‗i;  
3) qo‗shilgan qiymat solig‗i;  
4) aksiz solig‗i;  
5) er osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq;  
6) suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq.  

---

32 
 
Umumdavlat  soliqlari  har  yili  qonuniy  tartibda  belgilanadigan  normativlar 
bo‗yicha tegishli byudjetlar o‗rtasida taqsimlanadi.  
O‗zbekiston  Respublikasi  Soliq  Kodeksining  23  moddasiga  muvofiq  mahalliy 
soliqlar va yig‗imlarga quyidagilar kiradi: 
1.
 
mol-mulk solig‗i;  
2.
 
er solig‗i;  
3.
 
infratuzilmani rivojlantirish solig‗i;  
4.
 
jismoniy  shaxslardan  transport  vositalariga  benzin,  dizel  yoqilg‗isi  va  gaz 
ishlatganlik uchun olinadigan soliq;  
5.
 
ayrim turlardagi tovarlarni sotish huquqini beruvchi litsenziya yig‗imlari;  
6.
 
yuridik  shaxslarni,  shuningdek  tadbirkorlik  faoliyati  bilan  shug‗ullanuvchi 
jismoniy shaxslarni ro‗yxatga olganlik uchun yig‗im.