Soliq tizimi va soliq siyosati inqirozli jarayonlar davrida Ct-50 uMirzoqov Ma’ruf

4, Inqirozli davrda soliq tizimi va siyosati

• Konstitutsiyamizning 51-moddasida fuqarolar qonun bilan belgilangan soliqlar va mahalliy yigʻimlarni toʻlashga majburligi aytib oʻtilgan. Shuningdek, Soliq kodeksida ham, soliq solish majburiylik prinsipiga asoslanishi koʻrsatilgan.
• Soliq munosabatlari har doim ham majburiylikka asoslanishi kerakmi?
• Ushbu savolga javob berish uchun soliq munosabatlarini tartibga solishni taʼminlaydigan huquqiy asoslar yaʼni soliq qonunchiligining asosiy jihatlari, xususan ularda qoʻllaniladigan huquq usullari va ularning mohiyatiga eʼtibor qaratish lozim boʻladi.

• Soliq qonunchiligida imperativ va dispozitiv usullar qoʻllaniladi.
• Imperativ usul – ommaviy huquq usuli boʻlib, baʼzi subyektlarning holati (davlat organlari, mansabdor shaxslar) ularga vakolatlar beradi, boshqa tomondan (fuqarolar va ularning tashkilotlari) tegishli vazifalarni yuklaydi. Natijada, bu subyektlar oʻrtasidagi munosabatlar hokimiyat va boʻysunish munosabatlari sifatida shakllanadi. Soliq munosabatlari davlat qonunlari bilan tartibga solinganligi sababli, imperativ usul koʻproq qoʻllaniladi.
• Dispozitiv usul – fuqarolik huquqi usuli hisoblanib, munosabatlardagi tomonlarga oʻz harakatlarini oʻzlarining xohishlariga koʻra tartibga solishga yaʼni muvofiqlashtirishga imkon beradi. Soliq qonunchiligida ushbu usulning qoʻllanilishi soliq toʻlovchining tanlash huquqini ishlatishini oʻz ichiga oladi. Masalan, soliq organlari korxonalarga soliqni toʻlash muddatini uzaytirishni taqdim qilishi, soliqlar boʻyicha kredit berish toʻgʻrisida shartnomalar tuzish kabilar.

• Bundan tashqari, inqirozga qarshi choralar doirasida soliq organlarining soliq toʻlovchilar bilan hamkorligi prinsipining koʻlamini kengaytirish, inqiroz paytida ikkala tomonga ham foydali natijalarni berishi mumkin. Bu prinsipga asosan soliq organlari soliq munosabatlari doirasida soliq toʻlovchilar bilan soliq toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarini toʻgʻri bajarish maqsadida hamkorlik qilishi shartligi belgilab qoʻyilgan.
• Joriy yilning mart va aprel oylarida Prezidentimizning ikkita Farmoni bilan soliqlarni aholi va tadbirkorlik subyektlari faoliyatiga salbiy taʼsirini oldini olish borasida bir qancha imtiyoz va preferensiyalar belgilab berildi.