Soliq majburiyatining tugatilishi tartibi

Soliq mexanizmi va uning tarkibiy tuzilishi.

Soliq mexanizmining tarkibiy qismlari birgalikda soliq munosabatlarini

tashkil etishning shakllari, turlari, usullari «soliq mexanizmi konstruktsiyasini»

tashkil etadi. Ushbu «konstruktsiya» tarkibiy qismlarining har biriga miqdor

jihatdan o’lchov birliklari o’rnatish yo’li bilan harakatga keltiriladi. Boshqacha

qilib aytganda, soliq mexanizmi konstruktsiyasi, soliq ob’ekti va sub’ekti, soliq stavkasi va undirib olish muddati, soliq bo’yicha imtiyozlar berish hamda jarimalar

solish va boshqalarni aniqlash yuli bilan harakatga keltiriladi.

Soliqlarning ichki mohiyati harakat qilish qonuniyatlari va qarama-

qarshiliklarni e’tiborga olish, mustaqil davlatimiz uchun soliq mexanizmidan

samarali foydalanishda katta ahamiyatga ega. Soliqlar va ularning funktsiyalarini

bir tomondan, soliq siyosati va soliq mexanizmini, ikkinchi tomondan ajratib

o’rganish soliqlarni ob’ektivligini hamda soliqlar buyicha davlat faoliyatining

sub’ektivligini tushunish imkoniyatini beradi.

Soliq mexanizmi o’z mohiyatiga ko’ra davlatning ijtimoiy-iqtisodiy

tadbirlarni amalga oshirish uchun pul mablag‘lariga bo’lgan ehtiyojini qondirishga

mo’ljallangan markazlashgan va markazlashmagan pul mablag‘lari fondlarini

tashkil etish bilan bog‘liq ob’ektiv pul munosabatlari jarayonini aks ettiradi.

Soliq mexanizmining ichki mohiyati, uning tarkibi va tuzilishi bevosita

soliqlarning mazmuni, tarkibi va tuzilishi (elementlari) dan kelib chiqadi.

Soliq mexanizmi - davlat tomonidan soliq munosabatlarini tashkil etish uchun

qo’llaniladigan (huquqiy baza asosida) soliqqa tortish jarayonining elementlari va

ularni boshqarishning yig‘indisini ifodalaydi. Boshqacha qilib aytganda soliq

mexanizmi - bu soliq munosabatlarini tashkil qilish usullari yig‘indisi bo’lib, u

iqtisodiy, ijtimoiy rivojlanishda qulay shart-sharoitlar ta’minlash uchun davlat

tomonidan qo’llaniladi.

Davlat soliq munosabatlarini tashkil etishning usullarini o’rnatar ekan, ularga

mos qonunlar yaratadi va kuchga kiritadi. Davlat soliq qo’mitasi amaldagi soliq

qonunchiligi asosida hamda o’zining vakolat doirasida har bir soliq turlari bo’yicha

yo’riqnomalar ishlab chiqadi. Shunday ekan davlat soliq mexanizmiga soliq

qonunchiligi yordamida huquqiy shakl beradi va uni boshqarib turadi.

Soliq mexanizmining huquqiy asoslari O’zbekiston Respublikasining «Davlat

soliq xizmati to’g‘risida» gi qonuni, Prezident Farmonlari, Vazirlar

Mahkamasining Qarorlari va boshqa soliqqa oid me’yoriy hujjatlardan iborat

bo’lib, u umummilliy va davlat manfaatlarini aks ettiradi.

Soliq mexanizmining tarkibiy qismlari birgalikda soliq munosabatlarini

tashkil etishning shakllari, turlari, usullarini tashkil etadi. Soliq mexanizmi soliq

tizimining amaliyotga tatbiq etilishini ifodalaydi. Undan foydalanish soliq

elementlari yig‘indisidan foydalanish uchun ishlab chiqilgan.

Soliq mexanizmining tarkibiy qismlari uzoq yillar harakat qilsa (masalan,

soliqlarning turlari), uning elementlari (masalan, stavka, imtiyoz) tez-tez

o’zgartiriladi.

41.