o'zgartirishga harakat qilishidan iborat, ya'ni. aniqlanishdan yashirish. Virus o'zi dastur
bo'lganligi sababli, uning kodi parametrlarini o'zgartirish, ayniqsa uning boshlang'ich qismi
virusning o'zi va shifrlovchi. Virusning har bir nusxasi shifrlovchi, tasodifiy kalit va shu kalit
- bu virus kodining turli bo'limlarini qayta tashkil etish, kodning muhim bo'limlari
virusning kodini shakllantiradigan yangi protseduralarni shakllantirishdan iborat
bo'lib, ular har bir infektsiya bilan o'zgartiriladi. Fayl yuqtirilganda virus kodi tasodifiy parollar
egasiga zarar etkazishga qaratilgan ta'sirni amalga oshirish, shu jumladan keyloggerlar, firibgar
dasturlar, reklama dasturlari, qurt dasturlari, troyan dasturlari va boshqalar. Keling, ularning
klaviaturadagi tugmalarni bosishni kuzatib borish, maxfiy ma'lumotlarni to'plash
(parollar, PIN-kodlar va boshqalar), elektron pochta manzillarini kuzatib borish va to'plangan
M24
TO
firibgar dasturiy ta'minot
deb nomlangan jarayonni o'z ichiga oladi
fishing,
moliyaviy
ma'lumotlar bilan bog'liq shaxsiy ma'lumotlarni yig'ishga qaratilgan, masalan, bank mijozi. Soxta
bank veb-saytini yaratib, tajovuzkorlar mijozdan shaxsiy ma'lumotlariga kirish va pul
mablag'larini o'g'irlash bilan bog'liq moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirish uchun
foydalanuvchi nomi, parol yoki PIN-kodni so'rashlari mumkin.
Reklama dasturlari,
ko'pincha baholash dasturlarining versiyalariga kiritilgan foydalanuvchilarni
pulli kontent saytlariga yoki kattalar saytlariga yo'naltirishlari mumkin. Shunga ko'ra, bunday
harakatlar Internet-trafikning ko'payishiga olib keladi.
Qurt dasturlari.
Ularning nomi bitta kompyuterga kirish qobiliyatiga ega bo'lganligi, keyin esa
boshqa kompyuterlarga "sudralib" (ko'chib o'tishga) tayyor bo'lganligi sababli o'z nomlarini oldi.
Bunday dasturlar odatda tarmoqqa kirib, o'zlarini tarmoqdagi boshqa tugunlarga yuboradi, lekin
kompyuterlarga zarar etkazish uchun emas, balki ularning nusxalarini ko'paytirish uchun.
Troyanlar
odatdagi dasturlar kabi maskalash, ammo ishga tushirilganda ular foydalanuvchini
bilmagan holda zararli harakatlarni amalga oshiradilar. Shunday qilib, masalan, o'zining flesh-
diskida qiziqarli ism qo'yilgan dastur faylini ko'rib, qiziqishni qondirish uchun uni ochib,
foydalanuvchi troyan otini faollashtiradi. Bunday dasturlarning vazifalari foydalanuvchining
shaxsiy ma'lumotlarini, masalan, parollarni o'g'irlash va foydalanuvchi harakatlarini kuzatib
borishdir. Troyanlar o'z-o'zidan tarqalmaydi, bu ularning qurt dasturlaridan farqi, shuning uchun
foydalanuvchi bunday dasturlarni faollashtirishda aybdor.
1. Axborot tahdidi muammosi qanday sabablarga ko'ra paydo bo'ladi?
2. Axborotni muhofaza qilish masalalari qaysi qonunlar bilan tartibga solinadi?
3. Axborotni himoya qilish uchun qanday choralarni ko'rsating.
4. Axborotni muhofaza qilish mumkin bo'lgan uchta sohani ko'rsating. Ularga qisqacha tavsif
bering.
5. Apparat va dasturiy ta'minotning ishlamay qolishidan qanday himoya qilish mumkin deb
o'ylaysiz?
6. Xavfsizlik devori nima?
7. Foydalanuvchini identifikatsiya qilish va autentifikatsiya qilish tizimlari qaysi maqsadlarda
ishlatiladi? Ularning ishi algoritmi qanday?
8. Kuchli parollar va parollarning belgilarini sanab o'ting.
9. Parol va parollarni eslab qolish bo'yicha qanday tavsiyalar bera olasiz?
10. Axborotni qochqinlardan himoya qilishni qanday tashkil qilishingiz mumkin?
11. Kompyuter virusiga ta'rif bering.
12. Kompyuter virusini yuqtirishning qanday alomatlarini bilasiz?
13. Virusli dasturlarning tasnifini bering.
14. Fayl va yuklash viruslariga tavsif bering.
15. Makro-buyruq viruslari qanday rol o'ynaydi? Makro nima?
16. Rezident va norezident viruslarning farqini tushuntiring.
17. Viruslar yuqtirilgan ob'ektga ta'sir qilish darajasiga qarab qanday tasniflanadi?
18. Shifrlash, metamorfizm, polimorfizm - ushbu tushunchalarni ochib bering.
19. Zararli dasturlardan maqsad nima?
20. Phishing nimani anglatadi?
21. Troyanlarning maqsadi nima?
22. Kompyuteringizda o'rnatilgan antivirus dasturingiz hisobotini tahlil qiling. Hisobotga qanday
zararli narsalar kiritilgan? Hisobotingizni jadval sifatida taqdim eting.
Do'stlaringiz bilan baham: 
