Соликлар ва сугурта факултети ст-81 гурух

Дивиденд ҳисоблаш масалалари

• Масалан, “Масъулияти чекланган ҳамда қўшимча масъулиятли жамиятлар тўғрисида”ги Қонуннинг 25-моддасида жамият йилнинг ҳар чорагида, ярим йилда бир марта ёки бир йилда бир марта ўзининг соф фойдасини жамият иштирокчилари ўртасида тақсимлаш тўғрисида қарор қабул қилишга ҳақлилиги белгиланган. Агарда масъулияти чекланган жамият йирик корхона, яъни кичик тадбиркорлик субъекти ҳисобланмаса муаммо йўқ. Чунки улар ҳар чорак молиявий ҳисобот тузишга мажбур, демак, соф фойда аниқлашади ва уни тақсимлаш имкони бор. Лекин кичик тадбиркорлик субъектлари ҳисобланган масъулияти чекланган жамиятлар чораклик ва йиллик молиявий ҳисоботларни тақдим этиш муддатлари тўғрисидаги Низомга асосан солиқ органларига фақат йиллик молиявий ҳисоботни тақдим этадилар. Кўп ҳолларда ушбу тартиб нотўғри талқин қилинади. 

• Ушбу Низомга асосан солиқ органларига кичик тадбиркорлик субъектлари ҳисобланган юридик шахслар солиқ органларига йиллик молиявий ҳисоботни ҳисобот йили охирида мажбурий тартибда тақдим этишлари керак. Лекин, бу корхона ўз ҳисоб сиёсатида бошқа ҳисобот даврини белгилаши мумкин эмас деган маънони бермайди. 1-сонли БҲМС “Ҳисоб сиёсати ва молиявий ҳисобот”га (60-банд) эътибор берсак, молиявий ҳисобот календарь йилидан фарқли давр учун, қонунчиликда кўзда тутилган ҳолларда 1 ой ёки 3 ой учун тузилиши мумкин. Демак, ҳисобот даврини корхона ҳисоб сиёсатида ойлик, чораклик деб белгилаш мумкин ва ушбу даврлар бўйича молиявий ҳисобот шакллантирилади. Шакллантирилган молиявий ҳисоботнинг тақсимланмаган фойдасини таъсисчилар ўртасида юқорида кўрсатилганидек тақсимланиши мумкин. Ушбу Низомга асосан солиқ органларига кичик тадбиркорлик субъектлари ҳисобланган юридик шахслар солиқ органларига йиллик молиявий ҳисоботни ҳисобот йили охирида мажбурий тартибда тақдим этишлари керак. Лекин, бу корхона ўз ҳисоб сиёсатида бошқа ҳисобот даврини белгилаши мумкин эмас деган маънони бермайди. 1-сонли БҲМС “Ҳисоб сиёсати ва молиявий ҳисобот”га (60-банд) эътибор берсак, молиявий ҳисобот календарь йилидан фарқли давр учун, қонунчиликда кўзда тутилган ҳолларда 1 ой ёки 3 ой учун тузилиши мумкин.

• Хусусий корхоналар амалиёти ушбу масала бўйича ноаниқликлар мавжудми деган савол туғилади. Албатта мавжуд. “Хусусий корхона тўғрисида”ги Қонунда “Мулкдор ягона жисмоний шахс томонидан тузилган ва бошқариладиган тижоратчи ташкилот хусусий корхона деб эътироф этилади.
• Хусусий корхона тадбиркорлик субъектларининг ташкилий-ҳуқуқий шаклидир. Хусусий корхона ўз мулкида алоҳида мол-мулкка эга бўлади, ўз номидан мулкий ва шахсий номулкий ҳуқуқларга эга бўлиши ҳамда уларни амалга ошириши, мажбуриятларни бажариши, судда даъвогар ва жавобгар бўлиши мумкин.” (3-модда) — дея белгиланган. Демак, хусусий корхона алоҳида юридик шахс, фақат ягона таъсисчига эга. Дивиденд ҳисоблашда хусусий корхоналарда ҳам масъулияти чекланган жамиятларда каби ноаниқликлар мавжуд ва улар юқоридаги каби ҳал қилинади.

• Хусусий корхона тадбиркорлик субъектларининг ташкилий-ҳуқуқий шаклидир. Хусусий корхона ўз мулкида алоҳида мол-мулкка эга бўлади, ўз номидан мулкий ва шахсий номулкий ҳуқуқларга эга бўлиши ҳамда уларни амалга ошириши, мажбуриятларни бажариши, судда даъвогар ва жавобгар бўлиши мумкин.” (3-модда) — дея белгиланган. Демак, хусусий корхона алоҳида юридик шахс, фақат ягона таъсисчига эга. Дивиденд ҳисоблашда хусусий корхоналарда ҳам масъулияти чекланган жамиятларда каби ноаниқликлар мавжуд ва улар юқоридаги каби ҳал қилинади. Хусусий корхоналар амалиёти ушбу масала бўйича ноаниқликлар мавжудми деган савол туғилади. Албатта мавжуд. “Хусусий корхона тўғрисида”ги Қонунда “Мулкдор ягона жисмоний шахс томонидан тузилган ва бошқариладиган тижоратчи ташкилот хусусий корхона деб эътироф этилади.

• Бундан ташқари, бизнинг фикримизча, хусусий корхоналарда “Хусусий корхона тўғрисида”ги Қонундаги “Хусусий корхона мулкдори хусусий корхонанинг солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар тўланганидан кейин қолган фойдасидан ўз ихтиёрига кўра фойдаланиш ҳуқуқига эга” (15-модда) ва “Хусусий корхонанинг фойдаси солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар тўланганидан сўнг корхона мулкдорининг тасарруфига ўтади ҳамда унга солиқ солинмайди.” (24-модда) каби нормалар мулкдорларни, бухгалтерларни нотўғри талқин қилишга олиб келмоқда.

• Этиборингиз учун рахмат