Солиқ ҳисобининг объекти ва предмети

QO’SHILGAN QIYMAТ SOLIG’I HISOBOТI

2013 yil 1 yanvargacha		2013 yil 1 yanvardan
Yirik korxonalar	Har oyda	Yirik va kichik korxonalar	Har chorakda
Kichik korxonalar	Har chorakda
Yil uchun soliq hisoboti 12 shakli		Yil uchun soliq hisoboti 4 shakli

2. Aksiz solig’i va hisoboti.

Bozor iktisodiyoti sharoitida tovarlar inson ehtiyojini kondirishiga karab ikki guruhga bo’linadi. Birinchi guruhga inson ehtiyoji uchun har kuni iste’mol qiladigan tovarlardir. Ikkinchi guruh aholi ehtiyoji uchun zarur bo’lmagan tovarlardir. Inson ehtiyoji uchun uncha zarur bo’lmagan tovarlarning ba’zi turlariga aksiz solig’i belgilanadi. Bular jumlasiga arok, vino, konyak, pivo, tomaki mahsulotlari, neft mahsulotlari, paxta yogi, gilam va gilam buyumlari, tabiiy gaz, hrustal buyumlar, mebel, oltin, video va audio tehnika va boshqa tovarlar kiradi. Mulk shaklidan kat’iy nazar, bunday tovarlarni ishlab-chiqaruvchi va sotuvchi korxonalar, kompaniyalar aksiz solig’i to’lovchilari bo’lib hisoblanadi.

Aksiz solig’iga to’lovchilari kimlar bo’lishi, soliq solish ob’ekti, bazasi, tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilish sanasi, soliqdan chegirmalar Soliq kodeksining 8-bo’limi bilan tartibga solinadi.
Quyidagi yuridik va jismoniy shaxslar aksiz solig’i to’lovchilar hisoblanadilar:
- O’zbekiston Respublikasi hududida aksiz solig’i solinadigan tovarlar (aksiz to’lanadigan tovarlar) ishlab chiqaruvchilar;
- O’zbekiston Respublikasi bojxona hududiga aksiz to’lanadigan tovarlarni import qiluvchilar;
- aksizli tovarni ishlab chiqarishda oddiy shirkat ishlarini yuritish vazifasi yuklangan oddiy shirkat shartnomasining sherigi (ishtirokchisi).
Soliq solish ob’ekti vujudga keladigan korxonalar va jismoniy shaxslargina aksiz solig’i to’lovchilar hisoblanadi. Aksiz solig’i solinadigan ob’ektlar ro’yxati SKning 230-moddasi bilan belgilangan.
Aksiz to’lanadigan tovarlarning ayrim turlari bo’yicha O’zR Prezidentining qaroriga asosan, aksiz to’lanadigan tovarlarni ishlab chiqarmaydigan shaxs (masalan, "Djeneral Motors O’zbekiston" YOAJ dilerlari) aksiz solig’i to’lovchi qilib belgilanishi mumkin.
Aksiz solig’i solinadigan tovarlar aksiz to’lanadigan tovarlar hisoblanadi. Aksiz to’lanadigan tovarlar bilan operatsiyalarni amalga oshirishda soliq solish ob’ekti yuzaga kelgan hollarda aksiz solig’i to’lovi bo’yicha majburiyat paydo bo’ladi.
Soliq solish ob’ektini to’g’ri aniqlash uchun aksiz to’lanadigan tovarlar ro’yxatini ham, soliq solinadigan operatsiyalar turlarini ham bilish zarur.
Ishlab chiqarishda quyidagilar aksiz solig’i solinadigan tovarlar hisoblanadi: etil spirti; vino; konyak, aroq va boshqa spirtli mahsulotlar; pivo; o’simlik (paxta) yog’i; sigaretalar; zargarlik buyumlari; "Djeneral Motors O’zbekiston" YOAJ ishlab chiqargan avtomobillar; kumushdan tayyorlangan oshxona anjomlari; qimmatbaho metallar; neft mahsulotlari (benzin, dizel yonilg’isi, aviakerosin); tabiiy gaz; suyultirilgan gaz; paxta-tola.
Soliq solinadigan baza har bir aksiz to’lanadigan tovar turi bo’yicha alohida belgilanadi.
MISOL. Korxona turli markali vino va aroq ishlab chiqaradi. Hisobot davrida 10 ming dal aroq (etil spirti ulushi 40%dan ortiq) va 2 ming dal vino realizatsiya qilingan.
Aksiz solig’i summasi realizatsiya qilingan aroq va vino dallari miqdorini tegishli soliq stavkasiga ko’paytirish orqali aroq va vino bo’yicha alohida-alohida hisoblab chiqariladi.
Etil spirti ulushi 40%dan ortiq hajmli 10 ming dal aroqni realizatsiya qilishda aksiz solig’i stavkasi 1 dal tayyor mahsulot uchun 35 921 so’m miqdorda belgilanadi, hisoblab yozilgan aksiz solig’i summasi (spirt bo’yicha aksiz solig’i hisobga kiritilmagan) 359 210 ming so’mni (35 921 x 10 000) tashkil qiladi.
Vino bo’yicha aksiz solig’i stavkasi 1 dal tayyor mahsulot uchun 4 981 so’mga teng, hisoblab yozilgan aksiz solig’i summasi (hisobga kiritilmagan) 9 962 ming so’mni (2 000 x 4 981) tashkil qiladi.
shuningdek, 2012 yilning 1 yanvaridan boshlab PQ-1675-son qarorning 6-bandi bilan zargarlik buyumlari bilan savdo qiladigan chakana savdo tarmoqlariga aksiz solig’i joriy etildi. Jumladan chakana savdo tarmog’ida realizatsiya qilinadigan, tilladan yasalgan zargarlik buyumlariga, chakana savdo korxonalariga, tasdiqlovchi hujjatlar mavjud bo’lsa, xarid qilingan tilladan yasalgan zargarlik buyumlariga ular to’lagan aksiz solig’ini chegirish huquqini bergan holda, zargarlik buyumining 1 grammi uchun 10 AQSH dollariga ekvivalent miqdorda aksiz solig’i joriy qilingan.
MISOL. Zargarlik buyumlari bilan savdo qiluvchi savdo do’koni 2012 yilning 21-30 yanvar kunlarida 35 gr zargarlik buyumlarini sotdi. Import qilinganda to’langan aksiz solig’i summasi 140 AQSH dollarini (AQSH dollarining ushbu paytdagi kursi 1 760 so’mga teng bo’lgan) tashkil qiladi.
Buyerdayanvaroyininguchinchidekadasiuchunbyudjetgato’lanishilozimbo’lgansummaquyidagichaaniqlanadi.
3 fevraldagi AQSH dollari so’mga nisbatan, faraz qilaylik, 1 795 so’mni tashkil qilmoqda.
Byudjetga hisoblanadigan: 35 gr x 10 AQSH dollari = 350 AQSH dollari = 628 250 so’m.
Hisobga olinadigan aksiz solig’i summasi: 140 AQSH dollari = 246 400 so’m.
Byudjetga to’lanishi lozim summa: 628 250 - 246 400 = 381 850 so’mni tashkil qiladi.
Quyidagi operatsiyalar aksiz to’lanadigan tovarlarni ishlab chiqarishda aksiz solig’i solish ob’ekti hisoblanadi: