Солиқ ҳисобининг объекти ва предмети

Хo’jalik operatsiyasining mazmuni	Summa (ming so’m)
21-son BHMS bo’yicha hisobvaraqlar korrespondensiyasi
debet	kredit
Soliq solinadigan oborotlar bo’yicha QQS hisoblab yozildi	12 000	4010	6410
QQS hisobga qabul qilindi	4 300	4410 6410	6010 4410
Hisoblab yozilgan: yer solig’i; mol-mulk solig’i	2 500 3 100	9430	6410
Foyda solig’i hisoblab yozilgan	11 500	9810	6410
8840-hisobvaraqqa soliqlarning hisoblab yozilgan summalari hisobdan chiqarildi ((12 000 - 4 300) + 3 100 + 2 500 + 11 500)	24 800	6410	8840
Soliq imtiyozlari summalarining hisobdan chiqarilishi
Kreditni uzishga yo’naltirilgan (maqsadli foydalanish) soliq imtiyozlarining summalari hisobdan chiqarilgan	22 000	8840	8530

Soliq imtiyozlarining buxgalteriya hisobi Yuridik shaxslarga soliqlar, bojxona va majburiy to’lovlarni byudjetga to’lash bo’yicha berilgan imtiyozlarni rasmiylashtirish va buxgalterlik hisobida aks ettirish tartibi to’g’risidagi nizom bilan belgilangan va imtiyoz bo’shaydigan mablag’lardan maqsadli foydalanishni nazarda tutishi yoki tutmasligiga bog’liq bo’ladi.

Bo’shaydigan mablag’larni maqsadli vazifalarni bajarishga yo’naltirish sharti bilan imtiyoz berilganida soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar hisobda belgilangan tartibda hisoblab yoziladi va aks ettiriladi, biroq hisoblab yozilgan summa byudjetga o’tkazilmaydi. Bunday summalar hisobi uchun alohida hisobvaraq, masalan, 6411-"Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarz - YaSТ bo’yicha soliq imtiyozlari" hisobvarag’i ochiladi. Imtiyozni qo’llash natijasida bo’shaydigan mablag’lar 8840-"Maqsadli foydalanadigan soliq imtiyozlari" hisobvarag’ida aks ettiriladi. Undagi summalar foydalanilishiga qarab hisobdan chiqariladi.
MISOL. Korxonaning yagona soliq to’lovini to’lashdan ozod qilingan. Imtiyozni qo’llash davrida hisoblab yozilgan YaSТ summasi 122,5 mln so’mni tashkil etdi.
Uni qo’llash sharti bo’lib soliq solishdan bo’shaydigan mablag’larni ishlab turgan korxonalarni texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlashga, mahsulot ishlab chiqarish uchun zarur xom ashyo va materiallarni xarid qilishga, muhandis-texnik xodimlarni rag’batlantirish va hokazo tadbirlarga maqsadli sarflash hisoblanadi.
Imtiyozli mablag’lar hisobiga korxona quyidagi maqsadli xarajatlarni amalga oshirdi:
90 000 ming so’mlik texnologik jihozlar xarid qildi;
30 000 ming so’mlik materiallar sotib oldi;
xodimlarga mukofot - 1 000 ming so’m to’ladi va undan yagona ijtimoiy to’lov - 250 ming so’m to’ladi.
Agar korxona asosiy vositalar ob’ektlari, nomoddiy aktivlar, tovar-moddiy boyliklarni xarid qilsa yoki kredit va qarzlarni uzsa, uzoq muddatli aktivlarni rekonstruksiya yoki modernizatsiya qilsa, foydalanilgan summalar 8530-"Тekinga olingan mulk" hisobvarag’iga, "Soliq va bojxona imtiyozlari" hisobvarag’ini ajratgan holda hisobdan chiqariladi. Agar imtiyozli davr belgilanmagan bo’lsa, bunday provodka har yili beriladi. Uni ko’rsatish chog’ida eng kam muddat: imtiyozli davrdan haqiqatda foydalanilgan muddat yoki uning tugash muddati tanlanadi.
Agar korxona ish haqi, ijara, ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar singari joriy xarajatlarni moliyalashga imtiyozli mablag’lardan foydalansa, 8840-hisobvaraqni tegishli kreditorlarni hisobga olish hisobvaraqlari bilan korrespondensiyalaydi.
Korxonaning buxgalteriya hisobida maqsadli imtiyozlar, imtiyozlarni qo’llash natijasida bo’shagan mablag’lardan foydalanish va ularni hisobdan chiqarish quyidagi provodkalar bilan aks ettirilishi kerak:

N