Солиқ ҳисобининг объекти ва предмети

5. Mehnatga haq to’lash jamg’armasining eng kam me’yorlari hisobi va hisoboti

2010 yil 28 dekabrda Adliya vazirligi tomonidan 2173 - son bilan O’zbekiston Respublikasi mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirining "Iqtisodiyotning ayrim tarmoqlari xo’jalik yurituvchi sub’ektlari uchun xodimlar soni va mehnatga haq to’lash jamg’armasining eng kam me’yorlarini aniqlash tartibi to’g’risidagi nizomni tasdiqlash to’g’risida"gi buyrug’i ro’yxatdan o’tkazildi.

2173 - son Nizom Prezidentning "O’zbekiston Respublikasining 2011 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlari prognozi va Davlat byudjeti parametrlari to’g’risida" qarorini (2010 yil 24 dekabrdagi PQ - 1449 - son) ijro etish maqsadida ishlab chiqildi. Unda chakana savdo, umumiy ovqatlanish va qurilish sohasida mazkur hujjat bilan nazarda tutilgan mehnat sarfi me’yorlaridan kelib chiqib xodimlar sonining eng kam me’yorlari belgilangan. Bunda ma’muriy va texnik funksiyalarni bajarish ehtiyojlaridan kelib chiqib korxonada belgilangan shtat jadvalida nazarda tutilgan ma’muriy, texnik va yordamchi xodimlar esa xodimlar sonining eng kam me’yori tarkibiga kirmaydi.
Mehnat qonunchiligi me’yorlariga muvofiq xodim ish vaqti bir haftada 40 soatdan oshmasligi kerak.
Bir sutkada 12 soat va bir haftada 6 kun (haftasiga jami 72 soat) ishlaydigan chakana savdo korxonalari uchun asosiy xodimlar sonining eng kam me’yorlari savdo maydonining hajmiga qarab belgilanadi. Masalan, chakana savdo korxonasi savdo maydoni 60 kv.m bo’lgan bitta turg’un savdo shoxobchasiga ega bo’lsa, uning asosiy xodimlari (sotuvchilari) soni shaharda kamida 4 nafar, qishloq joylarda - 3 nafar kishidan iborat bo’lishi kerak.
Agar korxona haftasiga 72 soatdan ko’p, masalan, 105 soat (dam olish kunlarisiz har kuni 15 soatdan - ertalab soat 8 dan kechqurun 11 gacha) ishlasa, u holda asosiy xodimlar sonining eng kam me’yoriga oshiruvchi koeffitsiyent qo’llaniladi. Bunda koeffitsiyentning miqdori amaldagi ish vaqtining me’yoriy ish vaqtiga nisbati sifatida aniqlanadi. Ushbu misolda mazkur koeffitsiyent 1,46 ga (105/72) teng. Shunday qilib, bunday savdo shoxobchasi asosiy xodimlarining me’yoriy soni:
shaharlarda - 5,8 kishiga (4 x 1,46);
qishloq joylarda - 4,4 kishiga (3 x 1,46) teng.
Agar chakana savdo korxonasi bir haftada 72 soatdan kam, masalan, 60 soat (10 soatdan 6 kun) ishlasa, asosiy xodimlar soniga 0,83 (60/72) kamaytiruvchi koeffitsiyenti qo’llaniladi (u 0,8 dan kam bo’lmasligi kerak).
Ushbu savdo shoxobchasi asosiy xodimlarining me’yoriy soni:
shaharlarda - 3,3 kishiga (4 x 0,83);
qishloq joylarda - 2,5 kishiga (3 x 0,83) teng.
Chakana savdo korxonalarida mehnatga haq to’lashning eng kam jamg’armasini hisoblab chiqarishda uning barcha xodimlari soni (asosiy xodimlar sonining eng kam me’yori + ma’muriy va texnik xodimlar soni) hisobga olinadi.
Qayd etib o’tilganidek, chakana savdo korxonalari o’z ma’muriy va texnik xodimlarining sonini o’rindoshlikni hisobga olib, ma’muriy va texnik funksiyalarga bo’lgan ehtiyojlardan kelib chiqib mustaqil ravishda belgilaydilar. 2173 - son Nizomning 3 - ilovasida Chakana savdo korxonalarida xizmatchi va ishchi kasblarning tavsiya etilgan ro’yxati nazarda tutilgan. 5 - ilovada esa ular uchun Yagona tarif setkasi bo’yicha ishning o’rtacha razryadi - 3 belgilangan.
Agar rahbar ma’muriy funksiyalar bilan birgalikda asosiy xodimning vazifalarini ham bajarsa, u holda rahbar asosiy xodimlar sonida hisobga olinadi.
Mehnatga haq to’lashning eng kam jamg’armasini aniqlash uchun 2173 - son Nizomning 4 - ilovasida keltirilgan formuladan foydalaniladi: