Солиқ ҳисобининг объекти ва предмети

Soliq hisobi siyosati metodologiyasi

Т/r	Hisob siyosatining ob’ekti	Soliq hisobini tashkil etish va olib borish usullari	Me’yoriy asosi
1	Daromad va xarajat-larning tasnifi	Daromad va xarajatlarni guruhlash	Soliq kodeksi, Vazirlar Mahkamasining 1999y. 5 fevralda 54-sonli qarori bilan tasdiqlangan Nizom
2	Daromad va xarajatlarni soliq hisobida tan olish	Daromad va xarajat turlari bo’yicha	BHMS
3	Mulkni ТMZ baholash qoidalari	O’rtacha tannarx FIFO	BHMS – 4, 5, 6, 7
4	Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasini hisoblash usullari va uning hisobi	Тo’g’ri chiziqli, tezlashtirilgan usullar	BHMS – 5, 7
5	Soliqlarni hisoblash va to’lash tartibi	Har oyda har chorakda	Soliq kodeksi
6	Soliqqa tortish maqsadi uchun rezerv tashkil etish	Rezerv tashkil etish, rezerv tashkil etmaslik	Soliq kodeksi
7	Soliq hisoboti va hisobot shakllari	Oylik har choraklik Yillik	Soliq kodeksi BHMS – 1, 3

Soliq hisobi siyosatining asosiy tarkibiy elementi bo’lib ishchi schyotlar rejasi hisoblanadi. Soliq hisobining ishchi schyotlar rejasi xo’jalik yurituvchi sub’ekt tomonidan o’zining xususiyatlarini hisobga olgan holda mustaqil ravishda ishlab chiqiladi. Chunki soliqlarning har bir turi bo’yicha soliqqa tortish bazasini aniqlash usullari, hisob registrlari yuritish, ularni schyotlarda aks ettirish bir-biridan farq qiladi.

Yuqorida keltirilgan tarkibdagi tarkibdagi soliq hisobi siyosatini amaliyotda qo’llash, soliq hisobi axborotlaridan foydalanuvchilarni kerakli bo’lgan ma’lumotlar bilan to’lata’minlash imkonini beradi.
Soliq hisobining asosiy vazifalari quyidagilardir:
- yuridik shaxslar tomonidan soliqlar hamda majburiy to’lovlarni o’z vaqtida va to’g’ri hisoblash;
- hisoblangan soliq va majburiy to’lovlarni davlat byudjeti hamda davlatning maqsadli jamg’armalariga o’z vaqtida to’lanishini ta’minlash;
- soliqlar va majburiy to’lovlar bo’yicha belgilangan imtiyozlardan keng foydalanish.
Ma’lumki, O’zbekiston Respublikasining korxonalar, birlashmalar va tashkilotlardan olinadigan soliqlar Soliq kodeksiga amalga kiritilgan edi.
Soliq kodeksda soliqlardan ko’zlangan maqsad davlat ijtimoiy kafolatlarining moliyaviy bazasini ta’minlash, yuridik shaxslarning tadbirkorlik faoliyatini tartibga solish, tabiiy boyliklardan tejab-tergab foydalanishni va atrof-muhitni muhofaza etishni rag’batlantirish, deb belgilangan.
Mazkur Kodeksda O’zbekiston Respublikasi hududida amal qiluvchi soliqlar, soliq to’lovchilar, soliq solish ob’ektlari, soliq to’lash tartibi, soliq solish yuzasidan beriladigan imtiyozlar, qonunni buzganlik uchun javobgarlik hamda soliqlar to’lash munosabati bilan kelib chiqadigan nizolarni hal etishning umumiy tartibi belgilangan.
O’zbekiston Respublikasi hududida Soliq kodeksda tutilgan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar amal qiladi.
Soliqlarga quyidagilar kiradi:
1) yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i;
2) jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i;
3) qo’shilgan qiymat solig’i;
4) aksiz solig’i;
5) yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to’lovlar;
6) suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq;
7) mol-mulk solig’i;
8) yer solig’i;
9) obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i;
10) Тransport vositalariga benzin, dizel yoqilg’isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq.
Boshqa majburiy to’lovlarga quyidagilar kiradi:
1) ijtimoiy jamg’armalarga majburiy to’lovlar:

• 
  yagona ijtimoiy to’lov;
  
• 
  fuqarolarning byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga sug’urta badallari;
  
• 
  byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasiga majburiy ajratmalar;
  

2) Respublika yo’l jamg’armasiga majburiy to’lovlar:

• 
  Respublika yo’l jamg’armasiga majburiy ajratmalar;
  
• 
  Respublika yo’l jamg’armasiga yig’imlar;
  

3) davlat boji;
4) bojxona to’lovlari;
5) ayrim turdagi tovarlar bilan chakana savdo qilish va ayrim turdagi xizmatlarni ko’rsatish huquqi uchun yig’im.
Soliq kodeksda belgilangan hollarda va tartibda soliq solishning soddalashtirilgan tartibida to’lanadigan quyidagi soliqlar qo’llanilishi mumkin:

• 
  yagona soliq to’lovi;
  
• 
  yagona yer solig’i;
  

• 
  tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bo’yicha qat’iy belgilangan soliq.
  

Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari quyidagilardan iborat:

• 
  soliq solish ob’ekti;
  
• 
  soliq solinadigan baza;
  
• 
  stavka;
  
• 
  hisoblab chiqarish tartibi;
  
• 
  soliq davri;
  
• 
  soliq hisobotini taqdim etish tartibi;
  
• 
  to’lash tartibi.
  

O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti daromadlarining asosiy qismi korxonalar, birlashmalar va tashkilotlardan olinadigan soliqlar hisobiga tashkil topadi.