Sohil yoqalab chopayotgan olapar (Chingiz Aytmatov)

Sohil yoqalab chopayotgan olapar (Chingiz Aytmatov)

Bajardi: Valibayeva Munisa

1805-guruh

Muallif haqida qisqacha ma’lumot

Chingiz Aytmatov Qirgʻiziston yozuvchisi va elchisi boʻlgan. Chingiz Toʻraqulovich Aytmatov XX asr qirgʻiz adabiyotining eng isteʼdodli va jahonga tanilgan yirik namoyandalaridan biri boʻlib, u 1928 yil 12 dekabrda Qirgʻizistonning Talas vodiysidagi Shakar ovulida tugʻilgan. Chingiz Aytmatov ijodining o'ziga xos jihatlaridan biri shundaki, adib o'zining har bitta asarida mif, afsona va rivoyatlardan dеtal sifatida unumli foydalana oladi. Adibning qaysi bir asari haqida gapirmaylik, undagi biror bir afsona yo rivoyatni eslamaslikning iloji yo’q. “Qiyomat” romanidagi bo'rilar yoki monastirdagi qo'shiq haqidagi afsona, “Asrga tatigulik kun”dagi “Ona bayit” yoki “Qora nor” rivoyati, “Qulayotgan tog'lar” dagi qayliqlar va yoki arxarlar haqidagi afsonalar bunga еtarlicha misol bo'lishi mumkin. Adib o'zining bu uslubi bilan, bugungi madaniyat va qadriyatlar еmirilib, toboro ahloqiy tanazzul yoqasiga yaqinlashayotgan insoniyatni xalq tilidagi qadimiy afsona hamda rivoyatlar asrab qolishi mumkin, dеmoqchi bo'lganday go’yo…

Asar nomi: Sohil yoqalab chopayotgan olapar Janr: Qissa Yozuvchining uslubi: Xalq og’zaki ijodidagi afsonani asarga asos qilib olgan.

Asarning tavsifi va mavzusi

„Sohil yoqalab chopayotgan olapar“ qissasini asarini oʻqish davomida siz oʻzingizni xuddi Oxoto dengizi sohillarida yurgandek his etasiz. Keyin Oqsoqol Oʻrxon, Emrayin, Milxun va ochiq dengizga birinchi bor chiqayotgan, tagʻinam ov uchun chiqayotgan Kirisk bilan bitta qayiqda boʻlgandik sizda tasavvur uygʻonadi. „Sohil yoqalab chopayotgan olapar“ adibning boshqa asarlariga qaraganda ancha ogʻir oʻqiladi. Chunki uning bosh qahramoni Kirisk birin-ketin yaqinlaridan ajraladi. Avvaliga bobosi, keyin amakisi, soʻngra esa otasi aynan tabiiy ofat yo kasallik, falokat yoki dushman bilan olishuv natijasida emas chorasizlikdan, bundan ortiq soʻngsiz azob-uqubatga mubtalo boʻlmaslik, yanayam boshqacha aytganda, oʻn gulidan bir guli ochilmagan, hali hayot atalmish buyuk neʼmatni yaxshi anglamagan Kirisk uchun oʻzlarini qurbon qiladi. Albatta, buni koʻrib-bilib, yurakdan oʻtkazib hech bir chora topolmayotgan jajji Kirisk uchun bundan-da ortiq azob-uqubat, bundan-da ziyoda gʻam-qaygʻu boʻlmaydi. Alaloqibat u dengiz bagʻrida qayiqdagi barcha yaqinlaridan ajraladi. Soʻng zaxirasidagi bor ichimlik suvi va yegulik ham tugaydi. Asarning eng qimmatli joyi shundaki, mana shu lahzada endigina ochiq dengizga chiqib koʻrgan, dengizda yuragidan oʻtkazgan qaygʻulari shu kungacha koʻrgan quvonchlarini yamlab ketadigan Kirisk har qancha qiyin boʻlmasin jamiki chekiladigan azoblardan bira toʻla qutulib qoʻya qolishdan tiyiladi.