Sohaning faol va nofaol terminlari

Sohaning faol va nofaol terminlari
Faol so’z siz nutq va yozma foydalanish so’zlarni o’z ichiga oladi. Passiv so’z uchun siz o’z bilim asosida, ularning ma’nosini so’z va yozma ravishda o’rganish va tushunish so’zlar, (bilingki read — old o’qish re qayta harakat, so’ngra — reread — , lekin o’zlarini ishlatmang o’qing). Misol uchun, so’z talk deyarli barcha shaxs va so’z communicate — passiv. har bir hissasi hajmi Talabaning bilim darajasiga bog’liq.
Qanday bir shaxs bir javobgarlikdan bir so’z tarjima qilish? Mana, bir necha yo’li bor:

• 
  Agar so’z foydalanib, hayot paytida manfaatdormiz nima haqida bir jumla yozing.
  
• 
  Ongli ravishda keyingi darsda uyingizda yoki ish bu so’zni ishlatish uchun harakat qilib ko’ring.
  
• 
  , So’z va boshqa so’zlar bilan o’z muvofiqligi barcha shakllarini yozib uyushmalar ko’tarib.
  
• 
  E’tibor (u yangi so’z o’rganish nimani anglatadi? Sizga yordam berishi mumkin, bu maqolada) o’rganish istayman so’zlarni o’qiyotganda, taklifi bilan birga ularni yozing.
  
• 
  Agar o’rganish istagan barcha so’zlar, shu jumladan, qisqa hikoya matnni yozing.
  
• 
  Va eng muhim qoida — takrorlash, takrorlash, takrorlash (bu haqida ko’proq uchun, maqola takrorlash qoplangan qarang — yo’qligini va nima uchun) …
  

Faol grammatik tuzilishini qilish maqsadida, siz so’z uchun bir xil qoidalar foydalanishingiz mumkin.


Yangi so‘zlar (neologizmlar). Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot va o‘zgarishlar natijasida vujudga kelgan narsa - hodisalarning yangi nomlaridir. Masalan, O‘zbekiston mustaqil bo‘lgandan so‘ng tilimizda paydo bo‘lgan faxriy - veteran, noib - deputat, tuman - rayon, tayyora - samolyot kabi so‘zlar yangi so‘zlardir. Yangi so‘zlarning nofaol so‘zlar qatoridan o‘rin egallashi sababi shundaki, ular paydo bo‘lgandan keng iste’moldagi so‘zlar singari barchaning nutqida birdek ishlatilavermay-di. Biroq vaqtlar o‘tishi bilan yangi so‘zlar ham keng iste’moldagi so‘zlar qatoridan o‘rin egallashi mumkin. Masalan, 60-yillarda yangi so‘zlar hisoblangan kosmos, kosmonavt, kosmik kema kabilar hozirgi kunda yangi so‘z hisoblanmaydi. Shuni ham qayd etish lozimki, taraqqiyotning ma’lum davrida tarixiy yoki eskirgan so‘zlar qatoriga o‘tgan so‘zlar hisobidan ham yuzaga kelishi mumkin. Masalan, hozirgi tilimizda tuman, hokim, vazir, noib kabi neologizim sifatida qo‘llanila-yotgan so‘zlar aslida tarixiy va eskirgan so‘zlarning yangilashgan holda qayta iste’molga kirib kelishidan dalolat beradi
Nofaol so‘zlar. Adabiy tilga o‘xshab shevalar ham rivojlanib, yangi so‘zlar hisobiga boyib, o‘zgarib boradi. Bunday o‘zgarish, ko‘pincha, shevalar lug‘at tarkibida ro‘y beradi. Bu ijtimoiy hayotda sodir bo‘lgan o‘zgarishlar bilan
bog‘liqdir. Ayniqsa, jamiyatda ro‘y beradigan har xil o‘zgarish sababli zamon
talablariga javob bermagan so‘zlar iste’moldan chiqadi, ularning o‘rniga boshqalari kirib keladi. Demak, til, jumladan, uning shevalarida ham yangilanishlar, eskirishlar sodir bo‘lib turadi. Bular davr talabi bilan bog‘liqdir. Ba’zi so‘zlar qo‘llanish doirasining kengayish va aksincha, ayrimlarining passiv qatlamga o‘tishi bu jarayonni yanada tezlashtirishi mumkin. Ta’kidlash kerakki, bular hammasi nisbiy hodisadir. Sababi zamonaviylik va eskirganlikning o‘zi ham davrga ko‘ra nisbiy hisoblanadi. Eskirgan so‘zlar vaqti kelib, yana faollashishi va aksincha yangi so‘zlar tezda muomaladan chiqib ketishi mumkin. Buni faqat adabiy tildagina emas, shevalarda ham kuzatilayotganligini ta’kidlash kerak.
a) arxaizmlar. Arxaizmlar eskirgan so‘z tiplaridan biri bo‘lib, zamonaviy narsa va hodisalarning eskirib qolgan nomlaridir.
Agar istorizm hodisasida predmet yoki hodisaning o‘zi ham, nomi ham
eskiradigan bo‘lsa, arxaizm hodisasida esa predmet va hodis zamonaviy bo‘ladi, ularning nomi yoki nomlaridan biri eskiradi, iste’moldan chiqadi, natijada narsa