«Soha iqtisodoyoti va menejment» fanidan Ma’ruzalar tuplami Nukus-2020 Ma’ruza 1

MAVZU BUYIChA NAZORAT SAVOLLARI:

1. 
   Maxsulot tannarxi tushunchasiga ta’rif bering.
   
2. 
   Tannarx strukturasi va turlari tushuntirib bering.
   
3. 
   Tannarxni kamaytirishni kanday yullari mavjud.
   
4. 
   Tannarx kalkulyatsiyasi tushunchasining iqtisodiy moxiyatini yoritib bering.
   
5. 
   bozor iqtisodiyoti sharoitida tannarxning oshib ketishiga nimalar ta’sir kursatmokda.
   

Ma’ruza 7. Konchilik sanoatida maxsulot narxi


Maxsulot narxi va ishlab chikarish xajmi tugrisida tushuncha
Narx siyosati bozor iqtisodiyoti sharoitida eng muxim va murakkab ijtimoiy masalalardan biridir. Narx - tovar ishlab chikaruvchilarni takdirini, jamiyatdagi urnini belgilaydigan mezon xisoblanadi.
Ishlab chikarilgan maxsulotlar iste’molchilarga unga belgilangan narx buyicha sotiladi, shuning uchun u tannarxdan fark kiladi. Narx ishlab chikarilgan maxsulotga sarflangan xarajatlarni koplasa va ma’lum mikdorda foyda keltirsa , u korxonalarning rivojlanishiga imkon yaratadi. Aksincha, agar narx sarflangan xarajatlarni koplamasa korxona zarar kuradi, demak rivojlana olmaydi, inkirozga uchraydi va sinadi.
Narx iqtisodiy toifa bulib, u tovar birligi qiymatining pul shaklidagi ifodasidir.
Ma’lumki, xar bir tovarning qiymati kuyidagi uch kismdan iborat buladi:

1. 
   Sarflangan ishlab chikarish fondlarining qiymati;
   
2. 
   Muayyan tovarni ishlab chikaruvchilarning ish xakida (ajratmalari bilan ) ifodalangan mexnat sarfi;
   
3. 
   Kushimcha qiymat.
   

Kiymatning birinchi ikki kismi xar bir ayrim korxonada tayyorlangan maxsulotni tannarxini tashkil etadi.Uchinchi kismi korxonaning shu maxsulotni yaratishda jamiyatning sarflangan ijtimoiy zaruriy xarajatlarini koplash ulushini ifodalaydi (kengaytirilgan takror ishlab chikarish, mamlakatni boshkarish, maorif, ilm-fanni rivojlantirish, soglikni saklash, sotsial ta’minot va boshka xarajatlar).
Muayyan turdagi maxsulot birligini ishlab chikarish tannarxi va jamiyat uchun yaratilgan maxsulot birligidagi kushimcha qiymat mikdorining pul shaklidagi ifodasi shu maxsulot birligining baõîñèdir. Narx shakllanishining axamiyati fakat qiymatni pul shaklida ifodalash bilan cheklanmaydi .