СоғЛИҚни сақлаш вазирлиги андижон давлат тиббиёт институти


Тажриба – лотиндан experementum



Download 18,25 Mb.
bet3/130
Sana25.02.2022
Hajmi18,25 Mb.
#267734
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   130
Bog'liq
Pat fizМаърузалар матни

Тажрибалотиндан experementum синаш, тажриба табиат инсон томонидан табиатга актив таъсир этиб, унда буладиган ходисаларни объектив конуниятларини билиш максадида айрим белгиларини хайвонларда нусхалаштиришга эксперимент дейилади. Тажриба куйидаги боскичларидан иборат:
1 боскич: Режа тузиш, вазифа ва максадларни аниклаш. Бу боскич энг асосий ва маъсулияти юкори булиб, тажрибани кейинги такдирини хал килади. Тажриба режаси билимларда тула хисоб – китоб асосида тузилиши ва узида муаммони канчалик мухимини акс эттириб туриши керак.
2 боскич: Хусусий жараён булиб, ураб турган мухтга фаол таъсир этилади ва натижада объектив илмий факторлар тупланади. Маълум даражада олинган ушбу факторлар тажрибани утказиш учун тугри усулни танлашга имкон беради. Одатда тажриба олдига куйиган вазифани ечишда, улар асосида ётган кийинчиликларни канчалик бартараф этилишига кура тажриба методи танланади. Тажриба учун тайёрланган метод бошка турдаги тажрибалар учун хам ярокли булиши мумкин. Масалан: универсал ахамиятга эга булмок. Лекин, ушбу шароит учун маълумотлар фойдали булишини хисоб – китоб килиш ва шуларга асосланган холда методни куллаш керак.
3 боскич: Олинган натижаларни тахлил килиш ва янги тахминларни ишлаб чикиш (хулоса, ишчи гепотизалар барпо килиш). Ишчи гипотезалар фани ривожлантиришдаги кучирди. Ишчи гипотеза нафакат фактларни тартибга солиш, балки олинган натижаларни хозирда ва келажакда фойдаланиш мумкин булган усулларни ишлаб чикиши хам керак. Ишчи гипотезалар вактинча булиб, янги фактлар олинганда алмашиниб боравради. Охирги вактларда техника ривожланишлари натижасида ушбу боскични хисоб – китоблари машиналар иштирокида олиб бориляпти, лекин ушбу жараёнда Инсон психик фаолияти хар доимгидек худа юкори.
4 боскич: Олинган факт натижаларни ва тушунчаларни канчалик тугрилигини амалиётда текширишдан иборат. Амалий фаолият доим тажрибани кейинги вазифаларни белгилаб беради. Шундай экан, тажриба ураб турган мухитни урганишимиздаги узлуксиз равишда ривожланиб борадиган, тухтатиб ва котиб колган жараёнмасдир. Тиббиёт ва физиология фанидаги тажрибалар, турли шакллар утказилади. Хозирги кунда тажрибани уткир усули уз ахамиятига эга, зеро утган 100 йиллар давомида ахамиятини йукотмаган. Уткир тажриба турли мотодик усуллардан фойдаланилади: орган ва тукималарни суъний ажратиб олиш, орган ва тукималарни кесиб ташлаш ва суъний кузгатиш, МНСнинг турли даражадаги толаларини кесиб билан турли органлардан келаётган биопотенциалларни аниклаш ва бошкалар.
Касаллик чакирувчи агентлар таъсири натижасида уткир тажриба утказиш вакти чегараланган булиб. Улар организм функцияларини купол равишда бузади ва купинчапатологик жараёнларни юзага келиш механизмларини очиб Бера олмади. Шу билан бирга уткир тажрибалар ёрдамида патофизиологиянинг бир неча тез кечувчи патологик жараёнларни катта туплами йигилди. Масалан: шокни, кон кетишни, асфликсияни турли захарланишларни.
Суринкали тажрибада эса бир объектни узок вакт давомида текширилиб борилади. Бир объектда текшириш ишларини бир неча бор утказиш сурункали тажрибани уткир тажрибадан устун хусусиятидир. Узида акс эттираётган патологик жараёнлар хакикатга якин, сурункали тажриба узок вакт давомида организм хаёт фаолиятини текшириш ва кузатишини, касалликни хамма боскичларида орган ва системаларни узаро таъсирини очиб беришга имкон беради. Бу билан патологик жараёнлар патогенезини нафакат аналитик, балки синтетик йуллар билан хам урганишга имкон беради. Бунда куйидаги усуллар кулланилади: суъний фистулани куйиш, текширилаётган органни тери кийимида кузатиш, нервларни гетероген анастамозларни, турли органларни кучириб утказиш, электродлар ёрдамида жонлантириш ва бошкалар. Инсонларда клиник ва функционал синамаларни утказиш сурункали тажрибани бир тури хисобланади. Сурункали тажрибани асосий шаклларини хайвонларда патологик жараёнларни акс этириши учун фойдаланилади (гипертония, базедов касаллиги, яра касалликлари).
Кейинги йилларда экспериментнинг янги биологик шаклларидан бири орган ва системаларни физиологик ва патологик функцияларини суъний равишда нусхалаштириш функциясини ва автотизимини, хотира хотира механизмларини).
Ийлдан – йилга биологик тажрибани янги шаклларини олиш имконияти ошиб боряти – нормал ва патологик физиологик функцияларни суъний моделлаштириш. Нерв марказларини суъний модели ва атомати, хотира механизмини, суъний протезлар ва бошкалар яратиляпти.
Илмий тажрибалардаги текширув натижаларига кура, патофизиологиянинг мухим муаммолари очила бошланди. МАсалан: озикланиш ва модда алмашинувидаги узгаришларни патогенези ва этиологияси, яллигланиши, иситма, юкумли касалликлар, эндокрин бузилишлар ва бошкалар. Турган гапки хайвонлардаги касалик моделлари тиббий шароитда кечадиган худди шу касаллик белгиларини акс эттира олмаслиги мумкин. Улар ёрдамида касалликни ривожланиш механизми хакидаги дастлабки асосий маълумотларни урганиш ва самарали булган даволаш ишларини олиб бориш мумкин.
Патологик физиологияда куйидаги усуллардан фойдаланилади:

  1. Ажратиб олиш экстирпация

  2. Ёкиш усуллари (трансплантация ва инъекция)

  3. Ёриш усули (тирик органни ёриб куриш)

  4. Эксплантация усули (тукима культураси)

  5. Кузгатиш усули

  6. Органларни ажратиб куйиш усули (Клод Бернар)

  7. Ангиостомия усули (Лондон)

  8. Парабиоз усули (Введенскийнинг – иккиланган хаёт) патологияни ривожланишида гуморал омиллари тутган урни.

  9. Нишонланган атомлар усули

  10. Фистулали усул (И.П. Павлов)

  11. Кон томирлар жунатиш юзага перфузияси (каротид сунусида ажратиб олинган органлар)

  12. Серологик усуллар

  13. Биохимик усуллар

  14. Кибернетик усул

  15. Морфологик усул

  16. Касал организмни клиник шароитида белгиларни кузатиш




Download 18,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   130




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish