Socialliq geografiya

Juwmaqlaw;

Kirisiw

Házirgi waqıtta pánler diziminde tikkeley xalıq hám onın’ menen baylanıslı máselelerdi u’yreniwde házirgi zaman ekonomikalıq hám sotsiallıq geografiya o’z aldına orın tutadı. Ásirese olardın’ sotsial geografiya qanatı jámiyet yaki xalıqtın’ sotsiallıq rawajlanıwdın’ aymaqlıq tárepleri nızamilıqların u’yreniw menen áhmiyetli esaplanadı. Son’ǵı on jıllar tájiriybesi sonı ko’rsetedi, dástu’riy ekonomika hám sotsial geografiya páninin’ izertlew obekti hám predmeti ko’leminde ádewir keneydi hám turaqlastı. Aldınları ilimiy-izertlewlerdin’ negizinde ko’birek islep shıǵarıw ku’shleri hám olardı rawajlandırıw máseleleri jatırǵan bolsa, bu’gingi ku’nge kelip xalıqtın’ o’zin yaki insannın’ sotsial mu’tájlikleri menen baylanıslı máselelerdi hár tárepleme u’yreniwge, ásirese xalıqtın’ sotsial, mádeniy-ruwxıy turmıs tárizin aymaqlıq du’ziw nızamlıqların ko’rsetiwge itibar ku’sheyedi hám usı sıyaqlı sotsial geografiyanın’ pán tarmaǵı sıpatında payda bolıw protsessleri tezlesti. Ekinshi jer ju’zilik urısınan keyingi dáwirde bir qatar sotsial pánler, birinshi náwbette ekonomikalıq pánlerdegi «sotsiallasıw» protsessi ekonomikalıq geografiǵa da tán. Sonday-aq xalıqlar geografiyası xalıqtın’ jaylasıw geografiyasının’ rawajlanıwı menen ekonomikalıq geografiyanın’ sotsiallıq tárepi qáliplese basladı. Ekonomikalıq geografiyanın’ rawajlanıwı menen en’ áhmiyetli bo’limi bolǵan sotsial geografiyaǵa itibardın’ ku’sheyiwi ayırım alımlar tárepinen N.N.Baranskiy, N.N.Kolosovskiy ilimiy mektebinin’ tiykarǵı ko’rsetkishlerinen qaytıw sıpatında da tu’siniledi. Biraq ekonomikalıq geografiyanın’ sotsiallasıwın onın’ tarmaqların bir tárepleme rawajlanıwda dep emes, bálki o’z-ara birlikte, bir-birin toltırıwda, bayıtıwda dep tu’siniw maqsetke muwapıq.

O’tken ásirdin’ 30-jıllarında-aq N.N.Baranskiy «sotsial geografiyanı» jaratıw máselesin alǵa qoyǵan edi hám keyin ala onı áhmiyetli bo’limlerdin’ tiykarǵı máselelerdi (xalıqlar geografiyası, xojalıq geografiyası, qalalar geografiyası, hám taǵı basqalardı u’yrenedi). Sol dáwirde-aq N.N.Baranskiy aytqan edi, ekonomist geograf tek xalıqtın’ quramın jaylasıwın, xalıq jaylasqan orınların, bálki olardın’ pikir oyları, u’rip-ádetleri hám mádeniyatın da biliwi kerek.