Sobitjon Inog’omov tibbiyot qurilmalarida

5.1-fasm. 
Ultratovush nurlantirgichining umumiy sxemasi: 
1- plastina qatlam, 2 - sterjen, 3 - generator.
 
Plastinka sirtiga o’tkazgish qatlam ko’rinishidagi 
2
elektrodlar qoplangan. Agar
elektrodlarga gtntrator 
3 
dan
 
o’zgaruvchan elektr kuchlanishi berilsa, plastina 

---

69 
teskari piezoelekt tufayli vibratsiyalanib, elektr maydonining o’zgarish 
chastotasiga mos holdagi chastota bilan mexanik tebranishlar tarqatadi. Mexanik 
to’lqinlarini eng katta nurlantirish effekti rezonans hosil bo’lish sharti bajarilgan 
holdagina yuz beradi. Masalan, qalinligi 1 mm bo’lgan kvarts plastina uchun 
rezonans chastotasi 2,87 Mgts, segnet tuzi uchun 1,5 Mgts va titanat bariy uchun 
2,75 Mgts ga teng. 
Ultratovushning 
meditsinada qo’llanilishi uning tarqalishidagi va 
xarakteridagi o’ziga xos bo’lgan xossalari bilan bog’liq. Fizik tabiatiga ko’ra 
ultratovush tovush kabi mexanik (elastik) to’lqindir. Biroq ultratovush to’lqin 
uzunligi tovush to’lqini uzunligidan juda kichikdir. Masalan, suvda to’lqin uzunligi 
1,4 m ga teng (1 Kgts, tovush to’lqini), 1,4 mm ( 1 Mgts, ultratovush to’lqini) va 
1,4 mkm (1 GGts, ultratovush to’lqini). Ultratovushning ikki muhit chegarasidan 
qaytishi shu muhitlarning to’lqin qarshiliklari nisbatiga bog’liq. Masalan, 
ultratovush suyak usti pardasida suyak chegarasidan, ichki organlar sirtlaridan va 
shunga o’xshash qattiq jismlar sirtidan juda yaxshi qaytadi. Shu sababli bir jinsli 
bolmagan jismlar (bezlar), bo’shliqlar, ichki organlarning va xokazolarning turgan 
o’rni va o’lchamlarini aniqlash mumkin (ultratovush lokarsiyasi usuli). Ultratovush 
lokarsiyasi usulida uzluksiz va impulsli nurlanishlar qo’llaniladi. 
5.2-rasm.
Uktratovush tasahxis qo’yish qurilmasining 
umumiy ko’rinishi. 

---

70 
Ultratovush to‘lqinlari muhitda moddaning ketma-ket siqilishi va kengayishi 
ko‘rinishida tarqaladi va tibbiyotda bemorlarga tashxis qo’yishda keng miqyosda 
qo’llaniladi (5.2-rasm). Tovush to‘lqinlari shu jumladan, ultratovush to‘lqinlari 
ham o‘zining asosiy parametrlari, ya’ni tebranish davri, tebranish chastotasi va 
to‘lqin uzunligi bilan xarakterlanadi. 
Tebranish davri
deb muhitda ultratovush to‘lqinlarini bitta to‘liq tebranishi 
uchun ketadigan vaqt oralig‘iga aytiladi va SI birliklar sistemasida sekund (s) 
o‘lchov birligida o‘lchanadi.