Sobitjon Inog’omov tibbiyot qurilmalarida

 
Tayanch so’z va iboralar: ultratovushli tashxis (diagnostika) qurilmalari;
ultratovushli tashxis (diagnostika) qurilmalari tuzilishi, ishlash printsipi va ularni 
qollanilishini; ultratovushli tashxis (diagnostika) 
qurilmasi yordamida o’lchashlar 
olib borish;
ultratovushli tashxis (diagnostika) 
qurilmasini 
qiyoslash; 
ultratovushli tashxis (diagnostika) 
qurilmasini 
xаtоliklаrini aniqlash. 
 
Nazariy qism 
Ultratovush tovush to’lqinlarini hosil bo’lishibing fizik asoslari piezoelektrik 
effektga asoslangan bo’lib, ularning minimal chastotasi 20 KGts ni tashkil qiladi.
Chastotalari 20 KGts dan yuqori bo’lgan tebranishlar va to’lqinlar ultratovush 
to’lqinlari deb ataladi. Ultratovush to’lqinlarining yuqori chegarasi taxminan 10
9
- 
10
10
Gts ga to'g'ri keladi. Bu chegara molekulalar orasidagi masofa orqali 
belgilangani sababli ultratovush to’lqinlari tarqalayotgan moddaning agregat 
xolatiga bog’liq bo’ladi. Ultratovushni generasiyalashda nurlantirgichlar deb 

---

68 
ataladigan qurilmalardan foydalaniladi. Teskari piezoelektrik effektga asoslanib 
ishlaydigan elektromexanik nurlantirgichlar keng tarqalgan.
Ultratovush to’lqinlari yordamida tashxis qo’yishning fizik asoslari 
“piezoelektrik effekt” hosil bo’lishiga asoslangan. Har qanday monokristall 
birikmalar (kvarts, signet tuzi, titanat bariy asosidagi keramik materiallar) 
ultratovush to’lqinlari ta’sirida ularning sirtida qarama-qarshi zaryadlangan elektr 
zaryadlari hosil qiladi. Bu effekt
“piezoelektrik effekt”
deb ataladi. Ularga 
o’zgaruvchan elektr zaryadlari berilsa bu kristallarda ultratovush to’lqinlarining 
mexanik tebranishlari hosil bo’ladi. Bir vaqtning o’zida bitta piezoelement 
ultratovush to’lqinlarini hosil qiluvchi va qabul qiluvchi moslama bo’lishi 
mumkin. Ultratovush to’lqinlarini hosil qiluvchi qurilmalarning bunday qismi 
akustik o’gartgich yoki ultratovush datchigi
deb ataladi. 
Teskari piezoelektrik effect - jismlarning elektr maydoni ta’sirida mexanik 
deformatsiyalanishidir. Bunday nurlantirgichning asosiy qismiga piezoelektrik 
xossalarini yaxshi namoyon qiladigan moddalar (kvarts, signet tuzi, titanat bariy 
asosidagi keramik materiallar) dan yasalgan plastina yoki sterjen hisoblanadi (5.1 
fasm).