Sáne: Nókis 2023 j “tasdiyqlayman”

II. 2. Metomarfik jınıslerdıń payda bolıw processleri
Magmatik hám shógindi taw jınıslerınıń joqarı temperatura hám gazlı birikpeler tásirinde tereń ózgerisler dús keliwi nátiyjesinde payda bolǵan taw jınıslerı metamorfik taw jınıslerı dep ataladı.
Metamorfizmniń bir neshe túrleri.
Kontakt metomorfizm
Gidrotermal metomorfizm
Regional metomorfizm
Dinamometamorfizm
Kontakt metomorfizm - magmaniń taw jınıslerı menen shegarasında mineralizatorlarniń qatnasıwisiz júz boladı. Eger to'g jinsiniń qayta payda bolıwı, shegaralarda, tek joqarı temperatura tásirinde júz bolmay, suwda erigen hám uchuvchan mineralizatorlar da qatnasıw etse, bul metomorfizmni kontakt metomorfizmi dep ataladı. Mısalı : rogovik hám skarnlar sol jol menen payda boladı. Gidrotermal metomorfizm processinde taw jınıslerınıń ximiyalıq quramı hám fizikalıq ózgeshelikleriniń ózgeriwi, olarǵa qaynoq eritpelerdiń tásiri menen baylanıslı. Regional metomorfizm úlken maydanda jer qabıǵınıń búrmelengen bólimlerinde joqarı basım, úlken temperatura, qaynoq eritpeler hám gaz birikpelerdiń tásiri bnatijasida júz boladı. Nátiyjede metomorfik jınıslerdıń kóplegen túrleri (fillit, kristallik, slyudali, talkli slenatslar, gneyslar, kvarsitlar, marmarlar) payda boladı. Dinamometamorfizm tektonik processler dawamında, magmaniń qatnasıwisiz, joqarı basım tásiri astında payda boladı. Metomorfizm nátiyjesinde taw jınıslerı bóleklenedi hám mineral bólekleri quramı ózgermeytuǵınnan óz ornın ózgertiredi. Dinamometamorfizm procesi ushın keteklazit, milonit jınıslerı xarakterli bolıp tabıladı.
Metamorfik (ózgergen) taw jınıslerı. Bul klasqa tiyisli taw jınıslerı úlken óralarda joqarı xarorat, úlken basım hám magmatik oshaqtan bóleklengen gaz, suyıqlıq hám bug ónimleriniń magmatik, shógindi jınıslerına tásiri nátiyjesinde payda boladı.
Quramalı fizikalıq-ximiyalıq processlaming taw jınıslerına tásiri nátiyjesinde olardıń ózgeriwi-metamorfizm dep ataladı. Metamorfik taw jınıslerı magmatik hám shógindi taw jınıslerınıń strukturası hám de mineralogik hám kóbinese ximiyalıq quramınıń joqarı temperatura basım, gaz, suw hám ximiyalıq elementlar tásiri astında ózgeriwinen payda bolǵan. Jer qabıqlog'ida júz bolatuǵın metamorfizm procesi tómendegi tiykarǵı túrlerge bólinedi: Dinamometamorfizm-jer sharınıń jılısıw procesi júz bolatuǵın aymaqlarında kóp tarqalǵan. Bunda taw jınıslerı joqarı temperatura hám kúshli basım tásirinde, óz teksturasi hám mineral quramın ózgertiredi. Kontaktli metamorfizm-taw jinsJari qızigan magma hám odan shıqqan ónimler menen tikkeley tiyip turǵanjoyida joqarı temperatura tásiri nátiyjesinde ózgeriwinen payda boladı. Bulmandıń tereńrek bólimlerinde júz bo'Jadigan metamorfizmniń basqa túrlerinen parq etip, kúshsiz basım astında júz boladı. Bul hádiyse nátiyjesinde hák tastan mannar hám kómirden grafithosil bo'ladL Gidrotermal sharayatta, yaǵnıy ıssı suwlı eritpe tásirinde xloritlaniw hám. (serpentinmineralashish) júz boladı.
Metamorfik taw jınıslerınıń mineralogik quramı, kóbinese magmatik hám cho1 kindi taw jınıslerınıń áyne ózleri bolıp tabıladı. Metamorfik jınıslerdıń teksturasi-slanetsli (gneyslar, slanetslar) yamasa dızbekli (marmar, qumtosh} boladı. Slanetsli dúzılıw bir tárepleme basım tásirinde forması ózgerganjinslar ushın xarakterli bolıp tabıladı. Bul dúzılıwǵa iye bolǵan slanetsli metamorfik taw jınıslerınıń parallel bolǵan baǵdarı boyınsha qurılıs ózgesheliklerin, mısalı ; suwıqbardoshligi, bekkemliginiń tómenlewin baqlaw múmkin. Dızbekli (awır ) tekstura hár tárepleme basım astında payda bolatuǵın jınısler ushın xarakterli bolıp, bunda kerekli shógindi taw jinsi qayta kristallaniwi hám zichlaniw áqibetinde pútin dúzılıwǵa iye boladı. Bunday jınısler ózi payda bolǵan shógindi taw jınıslerına kóre, joqarı tıǵızlıqqa iye boladı.
QuriJishda metamorfik taw jınıslerınan : gneyslar, gilli slanetslar,. marmarlar hám kvarsitlar isletiledi. Gneyslar-mineral quramına kóregranit ti pidagi jınıslerǵa uqsas bolıp tabıladı ol, slanetsli dúzılıwǵa iye bolǵanlıǵı sebepli uzaqqa shıdamaydi. Qurılısda olardari kóbirek tiykarǵa jabıwtırılatuǵın tas plitka ornında, koridorlarǵa teriw ushın, suw háwizleri qurǵaqlıqların kafellashda isletiledi. GiIIi slanetslar-sazlardan shólkemlesken xaqiqiy slanetsli metamorfik taw jinsi bo'Jib, reńi qara yamasa kúlreń qorarntir boladı. Gilli slanetslar suwda ivimaydi, suw menen aralasıp ketpeydi, unırawǵa qarsı jaqsı shıdam beredi, ańsatǵana juqa betachalarga (3... IQ mm) ajralıp, tóbege jabılatuǵın material retinde isletiledi.