Sáne: Nókis 2023 j “tasdiyqlayman”

II. 4. Metomarfik jınıslerdıń teksturasi
Jolaq teksturaga jınıslerda jollardıń ket-ket keliwi tán bolib, jallar bir-birlerinen mineral quramı, strukturası hám basqa belgileri menen parıq etedi. Olardıń kelip shıǵıwı hár túrli boladı. Olar qaldıqlı tekstura bolıp, baslanǵısh qatlamlı jınısler (qumtosh, hák tas, sazlar hám basqalar ) esabına payda boladı. Bul tekstura taǵı metamorfizm processinde minerallardıń qayta jaylanıwı esabına payda boladı.
Gneyssiman tekstura jal-jal teksturaniń túri bolıp, gneys hám migmatitlar teksturasini bólek atap ótiw ushın isletiledi.
Slanessiman tekstura jinsda parallel jaylasqan jallar bar ekenligi balan ajralıp turadı. Bul teksturaga jinsda plastinkalı, cheshuykali, uzın yonalgan minerallar hám hám de linzasiman agregatlar paralkl jaylasqanlıǵı xos bolıp tabıladı.
Qal-qal tekstura jınıslerǵa qallar bar ekenligi tán bolıp, olar tiykarǵı massadan óziniń quramı, ayırım jaǵdaylarda strukturası menen ajralıp turadı. Bul struktura rogoviklarga xos bolıp tabıladı.
Badamsiman teksturali jınıslerda dumaloq yamasa uzın tuzlishga iye bolǵan agregatlar bar ekenligi xos bolıp tabıladı. Olar bir yamasa bir neshe merallardan shólkemlesken bolıp, slaneslaniwga parallet jaylardı quraytuǵın mayda danalar olardı qorshap aladı.
— Metamorfik jınıslerdıń birinshi klassifikatsiyasi van-Xayz, VekKe, Grubenman hám Nigglilarniń jumıslarında keltirilgen. Olar metamorfik jınısler klassifikatsiyasi «Metamorfizmniń tereń zonalari» teoriyasına tiykarlanǵan. Bul teoriyaǵa muwapıq regional metamorfizmniń kúshli rawajlanıwı temperatura hám basım funksiyası retinde koriladi. Olar malum termodinamik sharayatta turaqlı bolǵan minerallar assotsiatsiyasiniń bar ekenin kórsetip, metamorfizm payda bolıw procesin ush zonaǵa ajratganlar: epizona, mezazona.
Metamorfik taw jınıslerınıń teksturasi
Metamorfik jınıslerǵa tómendegi tekstóralar xos bolıp tabıladı: dızbek, jolaq, slanessiman, qal-qal, ochkovaya hám badamsiman. Dızbek teksturali jınıslerǵa tómendegiler xos bolıp tabıladı: jinsni quraytuǵın minerallar tártipsiz jaylasqan bolıp, olar orayǵa qaray hám málim jónelis boyınsha yo'nalmagan boladı. Bul tekstura bir qıylı materiallı jınıslerdıń qayta kristallaniwi nátiyjesinde payda boladı. Dızbek tekstura marmar hám kvarsitlarga xos bolıp tabıladı. Jolaq tekstura jınıslerda jollardıń ket-ket keliwi tán bolıp, jollar bir - birlerinen mineral quramı, strukturası hám basqa belgileri menen parq etedi. Olardıń kelip shıǵıwı hár qıylı boladı. Olar qaldıqlı tekstura bolıp, baslanǵısh qatlamlı jınısler (qumtosh, hák tas, sazlar hám basqalar ) esabına payda boladı. Bul tekstura taǵı metamorfizm processinde minerallardıń qayta jaylanıwı esabına ónim de boladı. Gneyssiman tekstura jolaq teksturaniń túri bolıp, gneys hám migmatitlar teksturasini bólek atap ótiw ushın isletiledi. Slanessiman tekstura jinsda parallel jaylasqan jollar bar ekenligi menen ajralıp turadı. Bul teksturali jinsda plastinkalı, cheshuykali, jónelgen minerallardı hám de linzasiman agregatlarniń parallel jaylasqanlıǵı xos bolıp tabıladı. Slaneslaniw baslanǵısh hám ekilemshi boladı. Baslanǵısh slaneslaniw sedimentatsiya hám diagenez dáwirinde ónim boladı. Ekilemshi slaneslaniw metamorfizm processinde payda boladı.
Minerallar bir-birine uzın tárepi menen parallel jaylasıp bolıp, olar maksimal basım baǵdarına perpendikulyar halda ósediler. Qal-qal tekstura jınıslerǵa qallardıń bar ekenligi tán bolıp, olar tiykarǵı massadan óziniń quramı, ayırım jaǵdaylarda strukturası menen ajralıp turadı. Bul struktura rogoviklarga xos bolıp tabıladı. Ochkovaya teksturali jınıslerda dumaloq, yamasa uzın dúzılıwǵa iye bolǵan agregatlarniń bar ekenligi xos bolıp tabıladı. Olar bir yamasa bir neshe minerallardan tashkil tapqan bolıp, slaneslaniwga parallel jaylasadı. Jınıs tashkil etiwshi iri minerallardı mayda danalar qorshap aladı. Ochkovaya tekstura ádetde slaneslangan hám milonitlasqan granit, granito-gneys hám porfiro-blastlarga ushın qollanıladi. Bul tekstura qaldıq tekstura bolıp, dinamometamorfizm processinde payda boladı. Marmarlar-hák taslardan payda bolıp, kalsit minerallarınıń puqta birigiwinen, geyde dolomit, marganetsli, temirli hám uglerod birikpeler menen aralasıp, olarǵa túrlishe reń beredi.
Qospalar bir tegisde tarqalmaganligidan marmarlar reń-barang jilolarda tovlanib ájayıp kórinis beredi. Marmarlaming tıǵızlıǵı talay joqarı - 2900 kg/m) ge shekem, suw shimuvchanligi 0, 7% ge shekem, qısılıwǵa bolǵan bekkemligi-300 MPa ge shekem, qauiqligi-3 ke teń. Marmarlarga qayta islew ańsat, olardı juqa plitalarǵa qırqıp ajıratıw múmkin. Marmarlardan ımaratlardıń ishki bólegindegi diywallarǵa qatlam material, tekshe sahnlarida, ústinlerde, qatlam material retinde isletiledi. Marmaming sınıqları bolsa sıbawshı Hkda párdazbop qurılıs materialı retinde isletiledi. Ímaratlardıń sırtqı bólimlerinde kópshilik túrdegi hák taslardı isletiw jaramaydı, sebebi sırtqı hawa rayı tásirinen (suw, altıngugurt gazı, ıssı -suwıq ) marmar maydanınıń jilosi buz'ladı, kózge taslanıp turatuǵın dárejede jemiriledi (reńi ózgeredi, gewek, g'a bolıp tabıladı-bu bolıp tabıladı ba'Jib qaladı ). rishishi menen ónim boladı. Metomarfik jınıslerdı ximiyalıq hám organikalıq usılda alıw múmkin. Ximiyalıq usılda hár túrlı kislota hám ximiyalıq elementlardı tásir ettiriw arqalı alınadı.

Juwmaq
Metomarfik taw jınıslerı payda bolıwı ushın júdá kóp waqıt sariplanadi. Sebebi bul processler geologik táreptan arzımas waqıt bolsaham adamlar ushın kútá úlken waqıtta payda boladı. Metomarfik taw jınıslerı shógindi hám magmatik jınıslerdıń jemiriliwi hám reakciyaga aralasıp alınadı. Shógindi xamda magmatik jınıslerǵa úlken basım hám xarorat tásir etkende payda boladı. Olar slanetssiman (varaksiman) yamasa jolaq teksturasi menen xarakterlenip, juqa qatlamlardan ibarat. Mineral quramına qaray siyudali, xloritli, talkli, gilli, kremniyli, temirli slanetslar boladı. Óz gezeginde ryegional xamda onıń bir bólegi bolǵan ol tamyetamorfizmga bólinedi. Regional metamorfizm úlken maydandı iyeleydi. Bul metamorfizmda taw jinsi hám minerallar quramı ura artqan tárepke ózgerip baradı. Bul ózgeris nátiyjesidi salıstırma salmaǵı kishi bolǵan suwlı mlneral jınıslerı salıstırma salmaǵı úlken bolǵan suwsız mineral n tar! timolari kilan almasinadi. Tas insan menen baylanıs etkende tekǵana onıń fizikalıq denesine, bálki onıń názik denesine, kletkaları hám toqımalarına da tásir etedi hám usınıń menen tas hám adam ortasında energiya hám maǵlıwmat almasinuvi júz boladı. Hár bir tas málim bir terbelis chastotasına iye hám insan denesi menen rezonans yamasa dissonansga kiriwi múmkin, yaǵnıy. birpara taslar bizni davolay aladı, geyparaları bolsa insanǵa unamsız tásir kórsetiwi múmkin. Sonday etip, barlıq minerallar sol samoviy aspandıń qaraqshıları bolıp tabıladı hám hár bir tas túp aspandıń bir úzindi bolıp, insan ushın málim bir qorǵaw sistemasın ańlatadı hám kúshdıń potencial qaraqshısı esaplanadı. Házirgi waqıtta qımbat bahalı hám yarım qımbat bahalı taslarǵa qızıǵıwshılıq taǵı " uyg'ona" basladı. Áyyemgi jıllar dawamında babalarımızdan qalǵan bahasız miyraslar bolǵan bilimlerimizni esten shıǵarıp, bólek joǵatǵan bolsaq -de, taslar haqqındaǵı maǵlıwmatlar izsiz joǵalıp ketmadi. Ol az-azdan toplandı, olar taslardıń jeke tájiriybesine, litoterapevtlar tárepinen nawqaslardı emlew nátiyjelerine tásirin úyrenediler hám hár jılı kóbirek adamlar bul tilsimli, tilsimli dúnyaǵa qızıqa baslaydılar. kristallar hám minerallar.
METAMORFIZM (yun. metamorpho-omai — tupten ózgeriw, ózgeriwge uchramoq) — shógindi hám magmatik taw jınıslerınıń teksturasi, strukturası hám mineral quramınıń t-ra, basım hám ura daǵı eritpe (flyuid) larniń ximiyalıq aktivligi tásirinde ózgeriwi (qayta kristallaniwi, mi-neralogik hám ximiyalıq ózgeriwi) procesi. Bunıń nátiyjesinde olar metamorfik taw jınıslerına aylanadı. Metamorfizmnin gendogen vakosmogen túrleri bar. Endogen Metamorfizm regional hám kontaktli Metamorfizmga bólinedi. Regional Metamorfizm nátiyjesinde metamorfik slaneslar, kvarsitlar hám marmar payda boladı. Metamorfizmniń bul túrine evolyutsion rawajlanıw dawamında búrmeli regionlardıń geosinklinal vulkanogen, vulkanogencho'kindi yotqiziqlari kiredi. Erte (granitlaniwgacha) bolǵan Metamorfizm hám keyingi Metamorfizm parq etiledi. Jer qabıqı chukur zonaları jáne onıń tagidagi mantiya tıǵızlıǵınıń azayıwın Metamorfizm menen baylanıstıradılar. Kontakt intruziya yamasa ekstruziya magmalariniń tikkeley qasında júz boladı. Joqarı t-rali sharayattaǵı Metamorfizmda minerallar degrada-siyaga ushraydı. Metamorfizmda hár waqıt jinsniń ximiyalıq quramı saldamlı ózgeredi. Kosmogen meteoritlar túsken waqıtta tolqın zarbiniń jinsga tásirinen qısqa múddette hám basımdıń keskin artpaqtası nátiyjesinde júz boladı.