Tajriba shuni ko‘rsatmoqdaki, siyosatshunoslik jamiyatdagi
siyosiy jarayonlarga ta ’sir ko'rsatishda katta imkoniyatlarga ega.
Siyosiy jarayonlarning borishi, unda ishtirok etayotgan siyosiy
kuchlar tomonidan siyosatning idrok etilishi,
ularning maqsad
va maslaklari, tashabbuslari, faollik darajalari siyosatda o ‘z
ifodasini topadi.
Siyosatshunoslik jamiyat hayotining siyosiy sohasini o‘rga-
nar ekan, unda jamiyatni boshqarishning asosiy institutlari, dav
lat, partiyalar va boshqa siyosiy-ijtimoiy tashkilotlaming o ‘zaro
munosabatlari mazmunini, xarakterini ham hisobga oladi. Chun-
ki siyosiy munosabatlaming natijasi ko‘proq ana shularga bog‘-
liq bo‘ladi.
Siyosatshunoslik fanida jamiyat siyosiy hayoti,
uni harakat-
ga keltiruvchi siyosiy tuzilmalar va mexanizmlar faoliyatini o‘rga-
nish yetakchi o ‘rinni egallaydi. Ya’ni, u asosiy e’tiborni siyosiy
institutlaming asl mohiyatini tashkil etgan davlat, parlament,
hukumat, siyosiy muassasalar va partiyalar rolini o ‘rganishga
qaratadi.
Agar siyosiy institutlarni, guruhlami siyosatning subyektlari
tarzida tasnif qiladigan bo‘lsak, ularni ikki turga ajratish mumkin.
Birinchisi,
ijtimoiy guruhlar, millatlar va
boshqa ijtimoiy
qatlamlar o‘rtasidagi munosabatlar, ikkinchisi, siyosiy hokimiyat,
siyosiy
partiyalar, harakatlar bilan muayyan siyosiy kuchlar
o‘rtasidagi munosabatlar. Bir-biriga to ‘liq mos keladigan yoki
biri ikkinchisini uyg‘unlashtiradigan maqsadlar yo‘lida siyosiy
kuchlar o ‘zaro harakat qilishi va konsensusga ega bo‘lishiga
siyosiy hamkorlikka erishish deyiladi.
Siyosiy kuchlaming o ‘zaro munosabatlarida
bir-biriga mos
kelmaydigan holatlar ayrim hollarda siyosiy ixtiloflarga sabab
bo‘ladi. Siyosiy munosabatlarda bunday holatlami hisobga olish
siyosatdagi strategik maqsadlami amalga oshirishning muhim
omili hisoblanadi.
Demak, siyosatshunoslikning obyektini jamiyatning siyosiy
tizimi, siyosiy institutlar va turli guruhlar, predmetini esa siyosat,
siyosiy munosabatlar va hokimiyatning rivojlanish qonuniyatla-
ri tashkil etadi.
Boshqa ijtimoiy fanlar singari
siyosatshunoslik ham muay-
19
yan qonuniyatlarga muvofiq ish olib boradi. Ayrim mualliflar
siyosatshunoslikning asosiy qonuniyatlarini uch guruhga bo‘la-
dilar.
1. Siyosiy-iqtisodiy qonuniyatlar — jamiyatning iqtisodiy bazisi
bilan siyosiy hokimiyat o ‘rtasidagi
o ‘zaro
aloqadorlikni aks
ettiradi.
2. Siyosiy-ijtimoiy qonuniyatlar — siyosiy hokimiyatning
o'ziga xos ijtimoiy tizim sifatidagi rivojlanishini xarakterlaydi.
Bu asosiy qonuniyat siyosiy hokimiyatning barqarorligini
mustahkamlashni ifoda etadi.
3. Siyosiy-psixologik qonuniyatlar — shaxs va hokimiyat o‘rta-
sida amal qiluvchi munosabatlar majmuini tashkil etadi. Bu
qonuniyatdagi eng muhim jihat siyosiy hokimiyatni qo'lga kiri-
tish va uni ushlab turishdir. Bu qonuniyat birinchi bo‘lib N.
Makiavelli tomonidan ta ’riflab berilgan.
Siyosatshunoslikning qonuniyatlari
obyektiv xarakterga ega
bo‘lib, ular ayrim adabiyotlarda1 ikki guruhga ajratib ko'rsatil-
gan.
Birinchi guruhga mamlakatlaming ichki siyosiy hayotida amal
qiladigan qonuniyatlar kiradi. Bular ijtimoiy hayotni demokrat-
lashtirish, siyosiy hokimiyat mexanizmlaridan samarali foyda-
lanish, siyosiy boshqarish prinsiplariga amal qilish singari ko‘plab
umumiy qonuniyatlardir.
Ikkinchi guruhni xalqaro siyosiy munosabatlar doirasida amal
qiladigan umumiy qonuniyatlar tashkil etadi. Bulaiga turli davlat-
lar bilan siyosiy hamkorlikni amalga oshirish, xalqlaming tinch-
totuv yashashi uchun kurash, xalqaro nizo va kelishmovchilik-
larn i b a rta ra f etishda siyosiy
vositalardan foydalanish,
umumbashariy muammolami hal qilishda siyosat kuchidan foy
dalanish kabi umumiy qonuniyatlar kiradi.
Bugungi kunda rossiyalik olimlar siyosatshunoslikning qonu
niyatlari to‘g‘risida quyidagi yangi talqinlami ham ilgari surmoq-
dalar:
— siyosiy va huquqiy madaniyatning rivoji barobarida odam-
Download
Do'stlaringiz bilan baham: